Tczew. Stare Miasto – widok z lotu ptaka
obiekty widoczne:
- Wisła
- most drogowy – obiekt widoczny w tle (historyczny most drogowy zbudowany został w latach 1851–1857 jako most drogowo-kolejowy projektu Carla Lentze; w 1947 roku zniszczeniu uległy prowizorycznie odbudowane przęsła tczewskiego mostu drogowego (niesiona przez powódź kra lodowa uszkodziła kilka drewnianych podpór mostowych w wyniku czego siedem dźwigarów wpadło do rzeki); 15 stycznia 1948 roku przywrócony został ruch drogowy na tak zwanym „starym moście”, pomiędzy mostem drogowym a mostem kolejowym powstała specjalna kładka, umożliwiająca autom kontynuowanie drogi po przęsłach kolejowych; 31 stycznia 1959 roku władze miejskie oficjalnie dopuściły most drogowy do użytku, ogłaszając, że jest on w całości przejezdny (zbędna kładka łącząca oba mosty została w tym samym roku usunięta); drogowcy, mimo wydanego przez władze miejskie komunikatu o przejezdności mostu, przystąpili do generalnego remontu nawierzchni (aby umożliwić samochodom wjazd na remontowany most w miejscu zachodniego przyczółka powstała tymczasowa kładka); remont zakończył się ostatecznie w roku 1961; 21 marca 2000 roku trzy środkowe przęsła oryginalnej konstrukcji oraz cztery wieże w stylu neogotyckim zostały wpisane do rejestru zabytków, pozostałe elementy konstrukcyjne mostu drogowego dołączone zostały do rejestru w kilkanaście lat później, tj. 7 października 2016 roku (tym samym cały tczewski most został oficjalnie uznany za zabytek); w październiku 2011 roku, z uwagi na postępującą degradację przęseł, ruch na tczewskim moście drogowym został wstrzymany; od 2012 roku trwa proces odbudowy tczewskiego mostu drogowego w wariancie historycznym; kompleksowe prace o wartości 35,5 mln złotych podjęto na początku roku 2019; 15 kwietnia 2019 roku, podczas kolejnego etapu odbudowy mostu drogowego, dokonano wyjątkowego odkrycia: pod dawnym portalem zachodnim odnaleziono kapsułę czasu wmurowaną w przyczółek tczewskiego mostu 27 lipca 1851 roku oraz tablicę pamiątkową opatrzoną niemieckojęzyczną inskrypcją: „Jego wysokość, król pruski Fryderyk Wilhelm IV, położył kamień węgielny pod mostem wiślanym w Tczewie, 27 lipca 1851 r.”) / za: Bartosz Listewnik, „Historia mostów tczewskich. Zmiany konstrukcji na przestrzeni dziejów”
- most kolejowy – obiekt widoczny w tle (historyczny most kolejowy wybudowany został w roku 1891 na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem; odbudowa zniszczonego w wyniku działań wojennych mostu kolejowego rozpoczęła się w marcu 1946 roku; 8 marca 1947, dokładnie w dwa lata po wysadzeniu mostów wiślanych przez armię niemiecką, obiekt został tymczasowo odbudowany, o pracach przy odbudowie tczewskiego mostu pisano między innymi na łamach „Życia Radomskiego” z 22 października 1947 roku: Most pod Tczewem prawie gotowy. Roboty przy odbudowie największego mostu w Polsce na Wiśle pod Tczewem posuwają się szybko naprzód. Niektóre prace prowadzone są na dwie zmiany. Most posiada 10 przęseł i ma 1060 metrów długości. Odbudowa trwa już prawie dwa lata. (…) 4 przęsła konstrukcji żelaznej sprowadzone zostały z Anglii, 5 przęseł naprawiono na miejscu. Już wkrótce most pod Tczewem zostanie oddany do użytku, co pozwoli na uruchomienie pociągów bezpośrednich na linii: Gdynia – Gdańsk – Tczew – Malbork – Warszawa; do odbudowy tczewskiego mostu kolejowego użyto brytyjskich elementów ESTB wyprodukowanych w 1945 roku; odbudowany w roku 1958 most stanowi kompilację wielu form konstrukcyjnych; w latach 2009-2010 most kolejowy przeszedł generalny remont w ramach modernizacji linii kolejowej Warszawa-Gdynia)
- przęsła mostowe
- wieże w stylu neogotyckim – wieże mostu kratowniczego / drogowego (wieżyczki wznoszono kolejno w latach: 1856 – na środkowym filarze, 1857 – na pierwszym i drugim filarze, 1858 – na czwartym i piątym filarze; we wnętrzu każdej z wież znajduje się kilka niewielkich pomieszczeń: przedsionek, prostokątna wnęka z wejściem na schody, sala wpisana w cylindryczną część wieży, drewniane podesty kolejnych kondygnacji)
- kościół podominikański / Kościół pw. Świętego Mikołaja / Kościół pw. św. Jerzego / ob. Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Stanisława Kostki przy Placu Świętego Grzegorza (obiekt sakralny ufundowany w roku 1289 przez księcia pomorskiego Mestwina, do roku 1945 użytkowany przez gminę ewangelicką, prezbiterium pochodzi z końca XIII wieku, a nawa z połowy wieku XIV)
- Kościół Rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 2. połowa XIII do 2. połowy XIV wieku, wieża – II połowa XIII wieku, prezbiterium – I połowa XIV wieku, korpus nawowy – przed 1364 rokiem; 29 sierpnia 1982 roku doszło do pożaru wskutek którego uszkodzeniu uległy wieża, połacie dachu nad nawą główną, dzwony oraz organy kościelne; ocalałe wyposażenie przeniesiono do sąsiadującego z farą Kościoła pw. Św. Stanisława Kostki; w kolejnych latach wieża otrzymała nowe, murowane zwieńczenie, uzupełniono więźbę, położono nowe dachówki, ufundowano także organy oraz cztery dzwony: Maryja, odkupiciel Człowieka, Jan Paweł II, Wacław)
- siedziba Urzędu Miejskiego przy Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego 1 / wcześniej siedziba Prezydium Powiatowej Rady Narodowej / daw. Starostwo – niem. Kreishaus (obiekt wzniesiony na początku XX wieku – 1908 rok – w okolicy zniszczonego przez pożar Hotelu Gdańskiego; budynek będący siedzibą tczewskiego starostwa wyodrębnionego w roku 1887 ze starostwa starogardzkiego; w okresie międzywojennym w budynku przy obecnym Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego 1 swoją siedzibę miała Komunalna Kasa Oszczędności Powiatu Tczewskiego – instytucja zajmująca się m.in. udzielaniem pożyczek / kredytów zaliczkowych pod zastaw zboża)
- kamienica przy Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego 2 / obecnie: Czop Henryk. Sklep z artykułami biurowymi i szkolnymi: pieczątki, stemple, wizytówki, grawerowanie, laser (czas powstania obiektu: 1900 rok)
- kamienica przy ulicy Wojska Polskiego 1 (czas powstania obiektu: lata 90-te XIX wieku)
- kamienica przy ulicy Wojska Polskiego 2 / Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych (czas powstania obiektu: lata 90-te XIX wieku)
- kamienica przy ul. Wojska Polskiego 35 (projekt: 1892 rok; czas powstania obiektu: koniec XIX wieku / współcześnie: Corner Bakery Piekarnia za rogiem)
- kamienica przy ulicy Wojska Polskiego 34 (czas powstania obiektu: koniec XIX wieku)
- fragment tczewskiego Parku im. Mikołaja Kopernika / dawny cmentarz ewangelicki (w czasach pruskich w rejonie parkowych arkad znajdował się pomnik Cesarza Wilhelma I – Wilhelma I Hohenzollerna urodzonego jako Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen; 30 stycznia 1920 roku marynarze polscy ściągnęli z cokołu figurę Wilhelma na znak sprzeciwu wobec 148-letniej niewoli pruskiej; o tczewskim parku pisano między innymi na łamach „Dziennika Bałtyckiego” w artykule zatytułowanym Nowy park powstał w Tczewie: Mieszkańcy Tczewa z dużym zadowoleniem obserwują starania władz miejskich o przyjemny i estetyczny wygląd miasta. W samym jego centrum, na rozległym terenie, powstaje piękny nowy park z licznymi alejami, trawnikami i kwietnikami. Prace zaczęto dopiero w połowie lutego, a w tej chwili teren jest niemal zupełnie gotowy i przedstawia okazały widok. Trzeba przyznać, że dawno już w Tczewie nie przeprowadzano prac w tak błyskawicznym tempie. (…) Dużą ozdobą tego zielonego terenu jest otoczona kwietnikiem fontanna oraz zegar słoneczny, który budzi duże zainteresowanie mieszkańców. Rozbudowane aleje parku bardzo usprawniły ruch, ludzie spieszący do pracy mogą skracać sobie drogę, bez potrzeby okrążania Placu Grunwaldzkiego. Ułatwiono też dojście do nowej przychodni lekarskiej. Park cieszy się dużym powodzeniem i bez przesady można powiedzieć, że zaczyna być dumą Tczewa; zgodnie z informacjami zawartymi w prasie tczewski park / skwer przy obecnym Placu Marszałka Piłsudskiego oddano do użytku w 1974 roku)
- siedziba władz gminnych (Rada Gminy Tczew, Wójt Gminy Tczew, Urząd Gminy w Tczewie) przy ulicy Lecha 12 (dawniej w budynku przy ulicy Lecha 12 mieściły się biura Gminnej Rady Narodowej)
- Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej przy ulicy Lecha 11 (pierwszym gospodarzem obiektu był Franciszek Murawski – do lutego 1940; akt erekcyjny pod budowę nowej strażnicy przy ul. Lecha 11 wmurowano 4 maja 1898 r., dokument podpisali m.in: Ludwik Dembski- burmistrz, członek Miejskiej Deputacji Budowlanej, Hinz – budowniczy miejski, członek Miejskiej Deputacji Budowlanej, Gustaw Klink – kupiec, członek zarządu tczewskiej OSP, Gustaw Liedtke – mistrz piekarski, Schramm – właściciel tczewskiego zakładu fotograficznego, G. Wilke – właściciel tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych)
- dawna kaplica cmentarza ewangelicko-augsburskiego / współcześnie: Parafia ewangelicka – Sopot – kaplica ewangelicka w Tczewie zlokalizowana przy obecnej ulicy 30 Stycznia 61 / daw. F. Dzierżyńskiego 61 (czas powstania obiektu: koniec XIX wieku)
- budynek dawnego Kaiserin Auguste Victoria Schule / w latach 1995-2012 tczewskie Centrum Edukacji Dorosłych / obecnie siedziba Urzędu Miejskiego przy ulicy 30 Stycznia 1 (czas powstania obiektu: 1891 rok; jeszcze przed końcem XIX wieku na podwórzu szkolnym wybudowano wolno stojącą salę gimnastyczną, zaś w roku 1911 wykonano dobudówkę od strony obecnej ulicy Ogrodowej; w roku 1911 placówkę przekształcono w liceum żeńskie, następnie, po odzyskaniu niepodległości, przemianowano je na gimnazjum żeńskie; po reformie oświatowej 1934 roku, ośmioletnie dotychczas gimnazjum zastąpiono gimnazjum czteroletnim (kończącym się małą maturą) oraz dwuletnim liceum; od tego czasu szkoła przyjęła nazwę Państwowe Żeńskie Gimnazjum i Liceum Humanistyczne)
- budynek przy ulicy Ignacego Paderewskiego 1 (czas powstania obiektu: 1914 rok; od stycznia 1953 roku siedziba tczewskiego Żłobka Muszelka – na podstawie kroniki przedszkola znajdującej się w zbiorach Sekcji Historii Miasta Miejskiej Biblioteki Publicznej w Tczewie; obecnie siedziba Banku Spółdzielczego)
- nieistniejący współcześnie budynek przy ulicy 30 Stycznia 2-2A (czas powstania obiektu: lata 90. XIX wieku); obecnie w miejscu tym znajduje się supermarket spożywczo-przemysłowy Stokrotka
- budynek przy ulicy 30 Stycznia 3
- budynki przy ulicy Ogrodowej (w tym: wielorodzinny budynek mieszkalny przy ulicy Ogrodowe 1-3 / czas powstania obiektu: II połowa XIX wieku; 1906 rok – dobudowanie dodatkowej kondygnacji)
- budynki przy ulicy Wąskiej (w tym: kamienica przy ulicy Wąskiej 2 / czas powstania obiektu: przełom XIX i XX wieku; kamienica przy ulicy Wąskiej 3 / czas powstania obiektu: k. XIX wieku; budynek mieszkalny przy ulicy Wąskiej 4 / czas powstania obiektu: 1890 rok)
- gmach pocztowy / Urząd Pocztowy nr 1 przy ul. Jarosława Dąbrowskiego 7 (neogotycki budynek pocztowy, wyposażony w nowoczesną centralę telefoniczną, wzniesiono w roku 1905 według projektu architekta Karola Hempla)
- budynki przy ulicy Obrońców Westerplatte (w tym między innymi tczewska siedziba TP S.A. / Biuro Obsługi Klientów przy ul. Obrońców Westerplatte 1)
- budynek przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 7A / dawna siedziba PZU Tczew / współcześnie: PKO Bank Polski S.A. – Oddział nr 1 w Tczewie – obiekt widoczny w tle [historia Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń sięga lat 20-tych XX wieku, to właśnie wówczas powołana została Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych – pierwsza ogólnopolska instytucja ubezpieczeniowa przekształcona kolejno w Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, następnie zaś w roku 1952 w Państwowy Zakład Ubezpieczeń]
- siedziba główna Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Aleksandra Skulteta przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 6: czytelnia popularnonaukowa, czytelnia internetowa, sekretariat, dyrekcja (czas powstania obiektu: 1847 rok; rozbudowa: 1878 rok; pierwotnie budynek sądu grodzkiego; w okresie II wojny światowej Amtsgericht – niemiecki Sąd Rejonowy)
- nieistniejący współcześnie budynek znajdujący się w rejonie ul. Jarosława Dąbrowskiego 10 / obecnie w miejscu tym znajduje się dwukondygnacyjny obiekt mieszkalno-handlowy z Apteką Dyżurną na parterze
- dwukondygnacyjny budynek przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 9 / czas powstania obiektu: początek XX wieku
- nieistniejący współcześnie budynek przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 8
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 18 (czas powstania obiektu: około 1910 roku ; w latach 20. XX wieku w budynku mieściła się popularna restauracja i kawiarnia „Bristol”)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 17 (czas powstania obiektu: około 1900 roku)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 16/16A (czas powstania obiektu: około 1900 roku),
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 15 (czas powstania obiektu: około 1905 roku)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 14 (czas powstania obiektu: około 1890 roku)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 13 (czas powstania obiektu: około 1890 roku)
- budynek przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 12 (siedziba kolejno: Hotelu Kronprinz von Preussen, Grand Hotelu, Hotelu Miejskiego; obiekt wraz z przyległymi zabudowaniami uległ zniszczeniu w wyniku pożaru do którego doszło 20 listopada 1897 roku; budynek w obecnym kształcie wzniesiono w latach 1914-1917)
- budynek przy ulicy Obrońców Westerplatte 2 (czas powstania obiektu: 1906 rok; pierwszy właściciel: Bruno Aler; dawna siedziba Loży Masońskiej, później własność Banku Spółdzielczego)
- kamienica przy ulicy Mickiewicza 1 (rozwidlenie ulic Mickiewicza i Krótkiej, tak zwany Skwer różany; czas powstania obiektu: druga połowa XIX wieku, obiekt mieszkalno-usługowy wybudowany dla rodziny kupieckiej Sommerfeldów; zmodernizowany / rozbudowany na początku XX wieku; kolejny właściciel (około 1907 roku): Alfons Rutkowski)
- kamienice przy ulicy Kościuszki (w tym: kamienica narożna przy ulicy Kościuszki 1 (czas powstania obiektu: około 1890 roku; w latach 1929-1939 na parterze budynku mieścił się sklep papierniczy Ignacego Fortuny oraz Drukarnia Pośpieszna i Wytwórnia Stempli Ignacego Fortuny; po zakończeniu II wojny światowej Fortunowie powrócili do Tczewa, gdzie reaktywowali rodzinny interes)
- dawne łazienki miejskie / Łazienki Schefflera – obiekt zlokalizowany przy ulicy Łaziennej 14 [łazienki miejskie powstały z prywatnych środków radcy sanitarnego Hermanna Schefflera, wieloletniego lekarza tczewskich kolejarzy; obiekt wznoszony w latach 1911-1912/13 wyposażony był m.in. w poczekalnię, łazienki lecznicze, łazienki pierwszej klasy, łazienki drugiej klasy; czasowo w budynku przy ulicy Łaziennej 14 swoją siedzibę miały kolejno: Łaźnia Miejska, P.C.K., przychodnia międzyzakładowa oraz starostwo powiatowe, obecnie mieszczą się tu kancelarie prawne / notariusz / biuro obrotu nieruchomościami)
- budynek przy ulicy Łaziennej 12 / współcześnie siedziba Banku Millenium (czas powstania obiektu: 1909 rok; kamienica będąca własnością W. Klinka; 1910-1920 – rozbudowa obiektu w kierunku wschodnim; w okresie międzywojennym siedziba tczewskiego oddziału Banku Polskiego podlegającego Naczelnej Dyrekcji Banku Polskiego w Warszawie (firmanci: Bogusław Handtke, Józef Szwestka); w roku 1924 w kamienicy przy ulicy Łaziennej 12 mieszkali bądź prowadzili działalność: Władysław Kozatkiewicz – zastępca dyrektora Banku Polskiego, Jan Musielak – woźny, Kazimierz Szymoński – dyrektor Banku Polskiego / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
- kamienice przy ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- kamienica przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 17/19 (czas powstania obiektu: około 1900 roku, budynek wzniesiony w miejscu dawnego budynku mieszkalnego)
- budynek przy ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego 13 – Zespół plebanii Kościoła Rzymskokatolickiego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Tczewie (czas powstania obiektu: 1894 rok; dom mieszkalny wraz z zabudowaniami gospodarczymi wzniesiono w roku 1894 w miejscu dotychczasowych zabudowań plebańskich datowanych na pierwsze ćwierćwiecze XVIII wieku; w obrębie dawnych zabudowań [ul. Podmurna] znajdowały się pierwotnie: stajnia, obora, studnia oraz spichlerz)
- kamienica przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 21 (czas powstania obiektu: około 1880 roku, przebudowa: I poł. lat 30. XX wieku)
- kamienica przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 23 (czas powstania obiektu: około 1935 roku)
- dawny budynek klasztorny zakonu żebraczego dominikanów – część zespołu klasztornego (po kasacji klasztoru w 1818 roku przekazany na cele szkolne) / obecnie: Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Janiny Garści – budynek sąsiadujący z Kościołem pw. św. Stanisława Kostki / daw. kościół podominikański, kościół szkolny, Kościół pw. Świętego Mikołaja, Kościół pw. św. Jerzego
- elektrownia miejska przy ulicy Nowej 5 i 5A / współcześnie: ENERGA-Operator S.A. Odział w Gdańsku. Posterunek energetyczny (czas powstania obiektu: 1898-1899; w latach 20. XX wieku, po powrocie Tczewa do Polski, wyburzono część budynków wchodzących w skład zespołu elektrowni, przeprowadzono gruntowną modernizację obiektu – przestarzałe urządzenia zastąpiono nowoczesnymi, uruchomiono parową turbinę 760 K.V.A., zasilaną parą z kotła parowego systemu Stocznia Gdańska; jednym z najstarszych budynków w kompleksie jest hala maszyn, część administracyjna pochodzi z lat 1903-1906)
- kamienice przy ulicy S. Okrzei
- kamienice przy ulicy Krótkiej
- kamienice rynkowe
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 7 / daw. Plac Wolności 7 / w latach 70. i 80. XX wieku „Sklep muzyczny” / „Sklep elektryczno-muzyczny” / „Artykuły Elektro-muzyczne” (czas powstania: 1904 rok, obiekt zbudowany dla T. Niclasa przez firmę budowlaną Albina Brandta, wcześniej w miejscu tym znajdowała się niższa kamienica należąca do gminy ewangelickiej; w latach 1910-1931 właścicielem obiektu był cukiernik H. Biermann; w roku 1924 w budynku przy Placu Generała Józefa Hallera 6 [daw. Rynek 6] mieszkali bądź prowadzili działalność: Laura Riede – wdowa, dr Stanisław Kaznowski – adwokat, Marta Fast – krawcowa / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 8 z figurami czterech pór roku / daw. Plac Wolności 8 (czas powstania: 1898 rok; obiekt wzniesiony wraz z oficyną boczną dla potrzeb gminy ewangelickiej, wcześniej w miejscu tym znajdowała się kamienica będąca własnością Carla Gotfrieda Sengera, która w roku 1870 na mocy testamentu rentiera, przeszła na własność gminy ewangelickiej)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 9 / daw. Plac Wolności 9 (w okresie międzywojennym m.in. „Sklep Bławat”; czas powstania obiektu w obecnym kształcie: 1933-1934; obiekt wybudowano w miejscu kamienicy mieszkalnej wzniesionej około 1830 roku, a rozebranej w roku 1933 z uwagi na zły stan techniczny; w latach 1931-1939 własność Władysława Krupskiego; w roku 1924 w budynku przy Placu Generała Józefa Hallera 9 [daw. Rynek 9] mieszkali bądź prowadzili działalność: Antoni Keister – kupiec, Jan Keister – robotnik, Władysław Krupski – kupiec / Skład bławatów i galanterii, W. Szynalewski – kupiec / Skład bławatów i galanterii; za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 10 – na parterze sklep z artykułami gospodarstwa domowego / daw. Plac Wolności 10 (czas powstania obiektu: 1850-1875; w latach 1987-1939 własność kupca Paula Wussowa)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 11 opatrzona szyldem „EURO Ciuchy. Sklep z odzieżą używaną” (czas powstania: 1924 rok – nowy obiekt wybudowany w miejscu kamienicy w której mieściło się dawniej kino E. Gandrasa, w latach 1925-1939 własność maszynisty Tomasza Szewczyka)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 12 / daw. pasmanteria (czas powstania obiektu: około XVIII wieku, około 1924 roku dobudowanie ozdobnych arkad oraz zadaszenia nad balkonem; począwszy od roku 1901 własność kupca Leopolda Teshmera)
- budynek przy ulicy Zamkowej 5 / dawny browar tczewski (budynek przy ul. Zamkowej wzniesiono w 1890 roku w miejscu zniszczonej przez pożar słodowni, obiekt wchodził w skład zespołu browarnego należącego do Johanna Allerta (ul. Zamkowa 1-6), około 1937 r. browar zamknięto i uruchomiono w nim m.in. wytwórnię wód mineralnych)
- Centrum Kultury i Sztuki przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 10 / dawna Hala Miejska (obiekt wzniesiono w roku 1910 na obszarze dawnej strzelnicy i zasypanej fosy miejskiej oraz na terenie należącym do oberżysty Michała Lindemanna; w budynku mieściły się: kasyno z restauracją, salon bilardowy, kręgielnia, mniejsza sala restauracyjna / tzw. sala czerwona, duża sala restauracyjno-koncertowa [reprezentacyjna sala tczewskiej Hali Miejskiej mogąca pomieścić jednocześnie około 1500 osób; wymiary: wys. 11 metrów, powierzchnia 526 metrów kwadratowych; za: J. Golicki, „Album tczewski. Fotografie do 1945 roku. Tom 5; sala uchodząca za najpiękniejszą w północnej części Pomorza / za: Edmund Raduński, Zarys dziejów miasta Tczewa]; od roku 1948 w budynku przy obecnej ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego 10, z inicjatywy Centralnej Rady Związków Zawodowych, zaczął działać Miejski Dom Kultury Robotniczej, nazwany później Domem Kultury Kolejarza / por. informacje zawarte w treści sprawozdania prezentowanego podczas konferencji PPR w listopadzie 1948 roku: W stadium organizacyjnym znajduje się Miejski Dom Kultury Robotniczej, przedwojenna tzw. Hala Miejska, która w okresie przedwojennym była siedziba i krzewicielką kultury niemieckiej, później zaś miejscem rozrywkowym dla bogatego mieszczaństwa tczewskiego; Dom Kultury Kolejarza istniał do roku 1995)
- budynek przy ulicy Nad Wisłą 7 – dawny Inspektorat Budownictwa Wodnego / Przedsiębiorstwo Budownictwa Wodnego Sp. z o.o. w Tczewie (czas powstania obiektu: około 1915 roku; do około połowy XIX wieku w miejscu tym znajdował się zimowy port pontonowy; XIX-wieczna siedziba urzędu mieściła się na zapleczu budynku przy obecnej ulicy Nad Wisłą 7)
osoby powiązane (patrz: fragment dotyczący siedziby KP PSP zlokalizowanej przy ulicy Lecha 11):
- Franciszek Murawski – członek tczewskiej Ochotniczej Straży Pożarnej od chwili jej założenia w 1896 roku
- Ludwik Dembski– burmistrz Tczewa, członek Miejskiej Deputacji Budowlanej
- Hinz – budowniczy miejski, członek Miejskiej Deputacji Budowlanej
- Gustaw Klink – kupiec, członek zarządu tczewskiej OSP; właściciel budynku przy ulicy Łaziennej 12 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Gustaw Liedtke – mistrz piekarski
- Schramm – właściciel tczewskiego zakładu fotograficznego
- G. Wilke – właściciel tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych od 1881 roku – Dampf Schneidemühle Wilke, właściciel ciągu kamienic przy ulicy M. Kopernika 7-9, właściciel kamienicy przy ul. Zamkowej 13 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
osoby powiązane:
- Jadwiga Puchowska – pierwszy kierownik tczewskiego Żłobka Muszelka (1950-1955)
- Zenobia Alina Dolina – od roku 1955 kierownik tczewskiego Żłobka Muszelka (ośrodek mieścił się wówczas w budynku przy ulicy I. Paderewskiego 1)
- Maksymilian Arczyński – pierwszy polski starosta tczewski
- Władysław Orcholski – pierwszy polski burmistrz Tczewa
- Stefan Wojczyński – burmistrz Tczewa w latach 1922-35
- ks. Alfons Mańkowski – pomysłodawca i inicjator powołania tczewskiego Banku Ludowego
- Karol Hempel – architekt / projektant [autor projektu tczewskiego gmachu pocztowego]
- Bruno Aler – właściciel kamienicy / willi przy ulicy Obrońców Westerplatte 2
- Alfons Rutkowski – kupiec, właściciel kamienicy przy ulicy Mickiewicza 1
- Sommerfeld – rodzina kupiecka, właściciele kamienicy przy ulicy Mickiewicza 1
- Ignacy Fortuna – kupiec, wydawca „Głosu Porannego”, właściciel Drukarni Pośpiesznej, fundator figury Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski (obecne osiedle Staszica)
- dr Hermann Scheffler – radca sanitarny, wieloletni lekarz tczewskich kolejarzy, twórca Łazienek Miejskich
- W. Klink – właściciel budynku przy ulicy Łaziennej 12 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Władysław Kozatkiewicz – zastępca dyrektora Banku Polskiego
- Kazimierz Szymoński – dyrektor Banku Polskiego
- Carl Gotfried Senger – rentier
- Władysław Krupski – kupiec, właściciel Składu bławatów i galanterii, właściciel kamienicy przy Placu Hallera 9 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- W. Szynalewski – kupiec, właściciel Składu bławatów i galanterii, właściciel kamienicy przy Placu Hallera 9 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Paul Wussow / Paweł Wussow – kupiec, w latach 1987-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 10 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Tomasz Szewczyk – maszynista, w latach 1925-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 11 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- E. Gandras – właściciel kina działającego w dawnej kamienicy rynkowej numer 11
- Leopold Teshmer – kupiec, od roku 1901 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 12 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Hermann Biermann – cukiernik, w latach 1910-1931 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 7 [daw. Markt 7]
- Theophil Niclas z Sopotu – rentier, pierwszy właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 7 [daw. Markt 7]
- Johann Allert – właściciel zespołu browarnego zlokalizowanego przy ulicy Zamkowej 1-6
instytucje / placówki powiązane:
- Żłobek Muszelka – tczewska placówka opiekuńczo-wychowawcza powołana została do życia w 1950 roku; pierwotnie żłobek Muszelka mieścił się w budynku przy ulicy Paderewskiego 11; pierwszym kierownikiem ośrodka była Jadwiga Puchowska; w roku 1953 żłobek przeniesiono do budynku przy ulicy Paderewskiego 1 (obecnie siedziba Banku Spółdzielczego); w roku 1955 nowym kierownikiem placówki została Zenobia Alina Dolina.
- Bank Ludowy (protoplasta Banku Spółdzielczego w Tczewie) – pomysłodawcą i inicjatorem powołania tczewskiej instytucji finansowej był ks. Alfons Mańkowski, w skład zarządu weszli późniejsi przedstawiciele władz miejskich: Maksymilian Arczyński – pierwszy polski starosta tczewski, Władysław Orcholski – pierwszy polski burmistrz Tczewa, Stefan Wojczyński – burmistrz Tczewa w latach 1922-35; po przyłączeniu Tczewa do Polski Bank Ludowy systematycznie rozwijał swoją działalność, zyskując zaufanie mieszkańców miasta i okolic; pod koniec lat 30. XX wieku bank obracał kapitałem przekraczającym 5 milionów złotych; 13 maja 1973 roku podjęto uchwałę o zmianie nazwy Spółdzielczego Banku Ludowego na Bank Spółdzielczy w Tczewie; od 1993 roku tczewski Bank Spółdzielczy ma swoją siedzibę w budynku przy ulicy I. Paderewskiego 1
osoby powiązane (patrz: nota wydawnicza na rewersie karty korespondencyjnej):
- Z. Grabowiecki / Zygmunt Grabowiecki (1938-2008) – fotograf, fotoreporter związany z gdańskim środowiskiem dziennikarskim, w latach 1965–1976 współpracował z Centralną Agencją Fotograficzną; członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej [zwanego dawniej Stowarzyszeniem Dziennikarzy Polskich], współautor wielu wystaw fotograficznych (zarówno zbiorowych, jak i pokonkursowych); artysta odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi
datowanie:
lata 90. XX wieku; datowanie uszczegółowione: 1996 rok [data / rok zapisany odręcznie na rewersie karty pocztowej]
opis fizyczny:
- pocztówka barwna (fotograficzna); wyd. Agencja Reklamowo-Wydawnicza Gdańsk ; zakład fotograficzny: Pan Dragon Gdańsk; fot. Zygmunt Grabowiecki
- na rewersie odręcznie zapisany rok: 1996
uwagi:
brak korespondencji na rewersie, brak znaczka pocztowego, brak stempli pocztowych / korespondencyjnych [karta bez obiegu pocztowego]
sygnatura:
Poczt485
zbiór S. Zaczyński