Tczew. Kościół podominikański / Kościół pw. św. Stanisława Kostki. Most drogowy. Most kolejowy. Panorama miasta. Plac Generała Józefa Hallera

Tczew. Kościół podominikański / Kościół pw. św. Stanisława Kostki. Most drogowy. Most kolejowy. Panorama miasta. Plac Generała Józefa Hallera

obiekty widoczne:

• Wisła
• most drogowy (historyczny most drogowy zbudowany został w latach 1851–1857 jako most drogowo-kolejowy projektu Carla Lentze; w 1947 roku zniszczeniu uległy prowizorycznie odbudowane przęsła tczewskiego mostu drogowego (niesiona przez powódź kra lodowa uszkodziła kilka drewnianych podpór mostowych w wyniku czego siedem dźwigarów wpadło do rzeki); 15 stycznia 1948 roku przywrócony został ruch drogowy na tak zwanym „starym moście”, pomiędzy mostem drogowym a mostem kolejowym powstała specjalna kładka, umożliwiająca autom kontynuowanie drogi po przęsłach kolejowych; 31 stycznia 1959 roku władze miejskie oficjalnie dopuściły most drogowy do użytku, ogłaszając, że jest on w całości przejezdny (zbędna kładka łącząca oba mosty została w tym samym roku usunięta); drogowcy, mimo wydanego przez władze miejskie komunikatu o przejezdności mostu, przystąpili do generalnego remontu nawierzchni (aby umożliwić samochodom wjazd na remontowany most w miejscu zachodniego przyczółka powstała tymczasowa kładka); remont zakończył się ostatecznie w roku 1961; 21 marca 2000 roku trzy środkowe przęsła oryginalnej konstrukcji oraz cztery wieże w stylu neogotyckim zostały wpisane do rejestru zabytków, pozostałe elementy konstrukcyjne mostu drogowego dołączone zostały do rejestru w kilkanaście lat później, tj. 7 października 2016 roku (tym samym cały tczewski most został oficjalnie uznany za zabytek); w październiku 2011 roku, z uwagi na postępującą degradację przęseł, ruch na tczewskim moście drogowym został wstrzymany; od 2012 roku trwa proces odbudowy tczewskiego mostu drogowego w wariancie historycznym; kompleksowe prace o wartości 35,5 mln złotych podjęto na początku roku 2019; 15 kwietnia 2019 roku, podczas kolejnego etapu odbudowy mostu drogowego, dokonano wyjątkowego odkrycia: pod dawnym portalem zachodnim odnaleziono kapsułę czasu wmurowaną w przyczółek tczewskiego mostu 27 lipca 1851 roku oraz tablicę pamiątkową opatrzoną niemieckojęzyczną inskrypcją: „Jego wysokość, król pruski Fryderyk Wilhelm IV, położył kamień węgielny pod mostem wiślanym w Tczewie, 27 lipca 1851 r.”) / za: Bartosz Listewnik, „Historia mostów tczewskich. Zmiany konstrukcji na przestrzeni dziejów”
• most kolejowy (historyczny most kolejowy wybudowany został w roku 1891 na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem; odbudowa zniszczonego w wyniku działań wojennych mostu kolejowego rozpoczęła się w marcu 1946 roku; 8 marca 1947, dokładnie w dwa lata po wysadzeniu mostów wiślanych przez armię niemiecką, obiekt został tymczasowo odbudowany, o pracach przy odbudowie tczewskiego mostu pisano między innymi na łamach „Życia Radomskiego” z 22 października 1947 roku: Most pod Tczewem prawie gotowy. Roboty przy odbudowie największego mostu w Polsce na Wiśle pod Tczewem posuwają się szybko naprzód. Niektóre prace prowadzone są na dwie zmiany. Most posiada 10 przęseł i ma 1060 metrów długości. Odbudowa trwa już prawie dwa lata. (…) 4 przęsła konstrukcji żelaznej sprowadzone zostały z Anglii, 5 przęseł naprawiono na miejscu. Już wkrótce most pod Tczewem zostanie oddany do użytku, co pozwoli na uruchomienie pociągów bezpośrednich na linii: Gdynia – Gdańsk – Tczew – Malbork – Warszawa; do odbudowy tczewskiego mostu kolejowego użyto brytyjskich elementów ESTB wyprodukowanych w 1945 roku; odbudowany w roku 1958 most stanowi kompilację wielu form konstrukcyjnych; w latach 2009-2010 most kolejowy przeszedł generalny remont w ramach modernizacji linii kolejowej Warszawa-Gdynia)
• przęsła mostowe
• wieże w stylu neogotyckim – wieże mostu kratowniczego / drogowego (wieżyczki wznoszono kolejno w latach: 1856 – na środkowym filarze, 1857 – na pierwszym i drugim filarze, 1858 – na czwartym i piątym filarze; we wnętrzu każdej z wież znajduje się kilka niewielkich pomieszczeń: przedsionek, prostokątna wnęka z wejściem na schody, sala wpisana w cylindryczną część wieży, drewniane podesty kolejnych kondygnacji)
• kościół podominikański / Kościół pw. Świętego Mikołaja / Kościół pw. św. Jerzego / ob. Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Stanisława Kostki przy Placu Świętego Grzegorza (obiekt sakralny ufundowany w roku 1289 przez księcia pomorskiego Mestwina, do roku 1945 użytkowany przez gminę ewangelicką, prezbiterium pochodzi z końca XIII wieku, a nawa z połowy wieku XIV)
• Kościół Rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 2. połowa XIII do 2. połowy XIV wieku, wieża – II połowa XIII wieku, prezbiterium – I połowa XIV wieku, korpus nawowy – przed 1364 rokiem; 29 sierpnia 1982 roku doszło do pożaru wskutek którego uszkodzeniu uległy wieża, połacie dachu nad nawą główną, dzwony oraz organy kościelne; ocalałe wyposażenie przeniesiono do sąsiadującego z farą Kościoła pw. Św. Stanisława Kostki; w kolejnych latach wieża otrzymała nowe, murowane zwieńczenie, uzupełniono więźbę, położono nowe dachówki, ufundowano także organy oraz cztery dzwony: Maryja, odkupiciel Człowieka, Jan Paweł II, Wacław)
• tczewski gryf (elementy charakterystyczne: otwarty dziób z wysuniętym językiem, rozwarte orle szpony, mocno osadzone lwie łapy, skrzydło gotowe do lotu, wygięty ku górze ogon zakończony obnażonym kolcem; w latach międzywojennych (1920-1938) symbolem miasta był złoty gryf na niebieskim tle, wraz z zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 marca 1939 roku zakończył się spór o barwy tczewskiego herbu, ustalono, że symbolem grodu Sambora będzie odtąd czerwony gryf ze złotym dziobem i pazurami umieszczony w polu srebrnym (białym), do sprawy powróciła jeszcze raz Rada Miejska Tczewa w 1990 roku precyzując informacje dotyczące kształtu oraz kolorystyki wszystkich elementów tczewskiego orło-lwa)
• Kościół Rzymskokatolicki pw. św. Józefa przy skrzyżowaniu ulic Gdańskiej i Sobieskiego [budowę obiektu ukończono w 1936 roku; autorem projektu świątyni był inżynier Stefan Cybichowski]
• kamienica narożna przy ulicy Mickiewicza 7 – róg ulicy A. Mickiewicza i Kard. Stefana Wyszyńskiego / w kadrze widoczny fragment obiektu (czas powstania budynku w pierwotnym kształcie: 4. ćwierćwiecze XIX wieku; w latach 1878-1890 obiekt będący własnością Josepha Carrsohna; w latach 1890-1906 obiekt będący własnością kupca Juliusa Levita; w latach 1906-1908 wł. Herman i Henriette Ormanschick, od 1908 wł. (?) Emil Jagielski; charakterystyczne elementy konstrukcji: boniowana / zdobiona elewacja w obrębie parteru, fryzy, gzymsy, żeliwna balustrada balkonu; w okresie międzywojennym w budynku mieścił się skład bławatów i konfekcji Władysława Orcholskiego / por. ogłoszenie zamieszczone w Księdze adresowej Tczewa i Pelplina 1924 roku: „W. Orcholski. Rynek – Tczew – Tel. 235. Skład bławatów, konfekcji męskiej i damskiej, bielizny i galanterji. Artykuły męskie. Kapelusze. Krawaty. Koszule wierzchnie. Bielizna. Pończochy”; w 1986 roku kamienicę zburzono niemal do poziomu gruntu [ocalał jedynie północny i zachodni parter narożników], obiekt, mimo wcześniejszych planów wzniesienia w tym miejscu budynku ze stali i szkła, ostatecznie odbudowano zachowując oryginalną formę z końca XIX stulecia; w latach 90. XX wieku w kamienicy mieścił się sklep odzieżowo-obuwniczy SEZAM; w planach było również otwarcie w tym miejscu wielobranżowego sklepu specjalistycznego dla dzieci]
• kamienica przy ulicy A. Mickiewicza 8 – sklep z artykułami gospodarstwa domowego (czas powstania: 1880 rok; kolejni właściciele począwszy od roku 1899: Carl Nichterlein, dr Otto Nichterlein, J. Wiśnicki; około roku 1930 w budynku mieściła się kawiarnia z restauracją będąca własnością J. Wiśnickiego; w roku 1924 na parterze budynku przy ulicy Mickiewicza 8 mieścił się skład obuwia, skór i przyborów szewskich Juliusza Wiśnickiego / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
• kamienica przy ulicy A. Mickiewicza 9 (czas powstania: XVIII/XIX wiek; jeden z najlepiej zachowanych tczewskich domów barokowych; w latach 1913-1939 własność Gustawa Bucherta; w roku 1924 w budynku przy ulicy Mickiewicza 9 prowadzili działalność: Józef Sokołowski – fryzjer, Teodor Dietrich – piekarz / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / daw. Plac Wolności 24 [współcześnie Apteka „Dbam o Zdrowie”] (czas powstania obiektu: II połowa XIX wieku; Apteka „Pod Orłem” / Adler Apotheke – najstarsza tczewska apteka; kolejni właściciele począwszy od roku 1851: Moritz Kabus, Emil Luedecke, Hermann Niemeyer, Oskar Robert Mensing, Hermann Feldner, Richard Hoosmann, Walter Hoosmann)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / daw. Plac Wolności 23 (kamienica secesyjna wzniesiona około 1900 roku; por. projekt fasady przedniej z 1893 roku – Studium Historyczno-Urbanistyczne Zespół staromiejski kwartał H, s. 37; w roku 1905 w miejscu dotychczasowej kamienicy numer 23 wybudowano nowy obiekt o piętro wyższy od poprzedniego budynku mieszkalnego; kamienica należąca do Heinricha Kelcha i spadkobierców – właścicieli tczewskiej Fabryki Wyrobów Metalowych)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / daw. Plac Wolności 22 – biuro podróży „Orbis”, wcześniej sklep warzywniczy (przebudowa: 1894 rok – nadbudowanie drugiego piętra, elewacja frontowa w stylu klasycystycznym, zmiany w układzie parteru i pierwszego piętra; w latach 1894-1906 własność kupca Gustawa Brauna)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 20 / daw. Plac Wolności 20 – Restauracja – Kawiarnia Mocca reaktywowana w 1988 roku / współcześnie: Restauracja – Pizzeria You (czas powstania obiektu: około 1880 roku, przebud. w 1896 roku; w latach 1900-1918 własność Richarda Konopackiego / Konopatzkiego)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 21 opatrzona szyldem „Kwiaty” (czas powstania: I poł. XIX wieku, około 1902 roku – przebudowa poddasza wraz z podwyższeniem elewacji frontowej, wł. Arthur Claessen, w okresie międzywojennym na parterze mieściła się tak zwana „Drogeria Centralna” Maurycego Cieślińskiego)
• kamienica przy ulicy Krótkiej 13 (czas powstania: XVIII wiek; w roku 1910 przebudowano pomieszczenia sklepowe [likwidacja sieni] i dobudowano pomieszczenia boczne, wł. Emil Zierott, siodlarz)
• kamienica przy ulicy Krótkiej 12 (czas powstania: 2 ćwierćwiecze XIX wieku / po 1820 roku; począwszy od roku 1872 kolejnymi właścicielami obiektu byli: Henriette Czarnecki z mężem [cukiernik], Frida Doerk, Robert Oliver z Sopotu [cukiernik],Wilhelm Ehlenberger [cukiernik], Waleska-Kruck [wdowa], Waleska-Kruck z mężem Izydorem Chmieleskim),
• płyta rynku
• słup ogłoszeniowy
• samochody osobowe
• dawny budynek klasztorny zakonu żebraczego dominikanów – część zespołu klasztornego (po kasacji klasztoru w 1818 roku przekazany na cele szkolne) / obecnie Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Janiny Garści
• szkoła tzw. Czerwona/ obecnie: Dom Organizacji Pozarządowych (czas powstania obiektu: 1891 rok; w okresie międzywojennym mieściła się tu Szkoła Powszechna nr 1, później Zespół Szkół Technicznych i Kolejowych)
• Spółdzielnia Inwalidów „Wisła” – hala
• kamienica przy ulicy Zamkowej 16 (czas powstania obiektu w obecnym kształcie: 1907 rok (?); wzniesiono wówczas nowy budynek mieszkalny wraz z domem przeznaczonym do prowadzenia interesów; w parterowej części obiektu mieściły się pierwotnie pomieszczenia sklepowe)
• kamienica przy ulicy Zamkowej 18 (czas powstania obiektu: około 1890 roku)
• kamienica przy ul. Zamkowej 19 (czas powstania obiektu: około 1910 roku)
• kamienice bliźniacze przy ulicy Zamkowej 19A i 19B (czas powstania obiektów: 1913 rok)
• Spółdzielnia Inwalidów „Wisła” – budynek administracyjny przy ulicy Zamkowej 13 (czas powstania obiektu: przełom XIX i XX wieku; kamienica należąca pierwotnie do G. Wilkego – właściciela tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych od 1881 roku – niem. Dampf Schneidemühle Wilke)
• bulwar nadwiślański
• budynek przy ulicy Zamkowej 5 / dawny browar tczewski – obiekt widoczny w tle (budynek przy ul. Zamkowej wzniesiono w 1890 roku w miejscu zniszczonej przez pożar słodowni, obiekt wchodził w skład zespołu browarnego należącego do Johanna Allerta (ul. Zamkowa 1-6), około 1937 r. browar zamknięto i uruchomiono w nim m.in. wytwórnię wód mineralnych)
• kamienica przy ulicy Sambora 13 (czas powstania obiektu: 1875-1900; w okresie międzywojennym w budynku mieścił się zakład fotograficzny W. Wolańskiego)
• budynek mieszkalny przy ulicy Zamkowej 21 A [Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko Własnościowa Jutrzenka]
• budynek wielorodzinny przy ulicy Sambora 7 (czas powstania obiektu: 1914 rok; obiekt pierwotnie wzniesiony na potrzeby trzech rodzin; budowniczy / inwestor: Anton Landowski)

obiekty powiązane (niewidoczne w kadrze):

• szkoła tzw. Biała / obecnie: Dom Organizacji Pozarządowych – budynek przysłonięty przez drzewa; obiekt sąsiadujący z Kościołem pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 1871 rok; w okresie międzywojennym mieściła się tu Szkoła Powszechna nr 1, później Zespół Szkół Technicznych i Kolejowych)

organizacje / instytucje powiązane:

• Towarzystwo Budowy Kościoła Świętego Józefa powołane do życia 24 lipca 1916 roku z inicjatywy Księdza Bernarda Bączkowskiego – pierwszego proboszcza Parafii Nowomiejskiej w Tczewie (Towarzystwo pod kierownictwem księdza proboszcza zbierało fundusze na przebudowę oraz wyposażenie tymczasowego kościoła nowomiejskiego; po przejęciu budynków Domu Świętego Józefa (2 czerwca 1920 roku) zajęto się modernizacją dużej sali oraz obiektów przeznaczonych na plebanię; 1 stycznia 1921 roku parafia św. Józefa stała się samodzielną parafią; w dniach 31 maja – 2 czerwca 1924 roku odbył się w Tczewie „Pierwszy Zjazd Katolicki na diecezję Chełmińską” podczas którego ówczesny Prymas Polski ks. kardynał Dalbor oraz przyszły prymas (wówczas Apostolski Administrator Górnego Śląska) J. E. ks. kardynał Hlond odprawili mszę w nowo wybudowanym kościele św. Józefa w Tczewie)

osoby widoczne:

przechodnie / mieszkańcy Tczewa

osoby powiązane:

• Julius Levit – kupiec, w latach 1890-1906 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Joseph Carrsohn – w latach 1878-1890 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Herman Ormanschick – w latach 1906-1908 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Henriette Ormanschick – w latach 1906-1908 właścicielka kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Emil Jagielski – od roku 1908 właściciel (?) kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Heinrich Kelch – majster blacharski, właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Moritz Kabus – aptekarz, w latach 1851-1862 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Emil Luedecke – aptekarz, w latach 1862-1875 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Hermann Niemeyer – kupiec, w latach 1875-1879 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Oskar Robert Mensing – kupiec, w latach 1879-1897 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Hermann Feldner – aptekarz, w latach 1897-1900 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Richard Hoosmann – aptekarz, w latach 1900-1919 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Walter Hoosmann – aptekarz, w latach 1919-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Gustaw Braun – w latach 1894-1906 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Stefan Cybichowski – inżynier, autor projektu tczewskiej świątyni nowomiejskiej (chodzi o Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Józefa przy skrzyżowaniu obecnych ulic Gdańskiej i Sobieskiego)
• ksiądz Bernard Bączkowski – pierwszy proboszcz Parafii Nowomiejskiej w Tczewie; 23 marca 1927 roku ks. Bernard Bączkowski otrzymał dekret Władzy Biskupiej mianujący go proboszczem parafii w Chełmnie; 25 kwietnia odbyła się pożegnalna msza i ostatecznie ks. Bernard opuścił parafię św. Józefa w Tczewie 1 maja 1927 roku; jego miejsce zajął ks. Władysław Młyński
• Johann Allert – właściciel zespołu browarnego zlokalizowanego przy ulicy Zamkowej 1-6
• G. Wilke – właściciel tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych od 1881 roku – niem. Dampf Schneidemühle Wilke, właściciel ciągu kamienic przy ulicy M. Kopernika 7-9, właściciel kamienicy przy ulicy Zamkowej 13 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Anton Landowski – budowniczy / inwestor
• Juliusz Wiśnicki – kupiec, właściciel kawiarni przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Otto Nichterlein – właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Carl Nichterlein – właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Gustaw Buchert – w latach 1913-1939 właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 9 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Emil Zierott – siodlarz, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 13
• Henriette Czarnecki z mężem [cukiernik] – właściciele kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Frida Doerk – właścicielka kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Robert Oliver z Sopotu – cukiernik, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Wilhelm Ehlenberger – cukiernik, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Waleska-Kruck [wdowa] – właścicielka kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Waleska-Kruck z mężem Izydorem Chmieleskim – właściciele kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
• Richard Konopatzki – kupiec, w latach 1900-1918 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 20, właściciel nieistniejącej współcześnie kamienicy rynkowej numer 19
• Arthur Claessen – właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 21 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Maurycy Cieśliński – kupiec, właściciel Drogerii Centralnej mieszczącej się na parterze kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 21 – okres międzywojenny / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem

datowanie:

2002 rok

opis fizyczny:

• pocztówka barwna (fotograficzna / karta pocztowa z czterema widokami); fot. i projekt graficzny Bogusław Nieznalski – A.D. 2003; wyd. Oficyna Wydawnicza „Pomorze” Gdańsk (Kolekcja Widokówek Kociewia)
• na rewersie karty pocztowej nadruk o następującej treści: „Tczew. Zabytkowe mieszczańskie kamienice przy pl. gen. J. Hallera, kościół p.w. Stanisława Kostki, widok z mostu na Stare Miasto, zabytkowy most na Wiśle”

uwagi:

brak korespondencji na rewersie, brak znaczka pocztowego, brak stempli pocztowych / korespondencyjnych [karta bez obiegu pocztowego]

sygnatura:

Poczt489

zbiór S. Zaczyński

2002 rok architektura Arthur Claessen bartosz listewnik Bernard Bączkowski Bogusław Nieznalski - fotografia i projekt graficzny brak korespondencji na rewersie budynek klasztorny zakonu żebraczego dominikanów bulwar nadwiślański Carl Nichterlein dawny browar dominikanie Emil Jagielski Emil Luedecke Emil Zierott fara Frida Doerk G. Wilke gryf Gustaw Braun Gustaw Buchert Heinrich Kelch Henriette Czarnecki Henriette Ormanschick hermann feldner Hermann Niemeyer Hermann Ormanschick Izydor Chmieleski Johann Allert Joseph Carrsohn Julius Levit juliusz wiśnicki kamienice rynkowe kamienice staromiejskie karta bez obiegu pocztowego karta pocztowa z czterema widokami klasztor Kolekcja Widokówki Kociewia kościół podominikański kościół podwyższenia krzyża świętego kościół św. Józefa kościół św. Stanisława Kostki kościoły kwiaciarnia maurycy cieśliński mieszkańcy Tczewa Moritz Kabus most drogowy most kolejowy obiekty sakralne Oficyna Wydawnicza Pomorze Oskar Robert Mensing Otto Nichterlein panorama miasta Państwowa Szkoła Muzyczna państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Janiny Garści plac generała Józefa Hallera Plac Hallera 20 Plac Hallera 21 Plac Hallera 22 plac hallera 23 plac hallera 24 płyta rynku pocztówka barwna pocztówka fotograficzna przechodnie przęsła mostowe restauracja mocca Richard Hoosmann Richard Konopatzki Robert Oliver z Sopotu samochody osobowe słup ogłoszeniowy spółdzielnia inwalidów wisła - budynek administracyjny spółdzielnia inwalidów Wisła - hala stare miasto Stefan Cybichowski szkoła Czerwona Towarzystwo Budowy Kościoła Św. Józefa ulica Krótka 12 ulica Krótka 13 ulica mickiewicz 7 ulica Mickiewicza 8 ulica Mickiewicza 9 ulica Sambora 13 ulica Sambora 7 ulica Zamkowa 13 ulica Zamkowa 16 ulica Zamkowa 18 ulica Zamkowa 19 ulica Zamkowa 19A ulica Zamkowa 19B ulica zamkowa 21a ulica Zamkowa 5 Waleska-Kruck Walter Hoosmann wieże w stylu neogotyckim Wilhelm Ehlenberger wisła zabytki