Tczew. Kościół podominikański / Kościół pw. św. Stanisława Kostki. Most drogowy. Most kolejowy. Panorama miasta. Plac Generała Józefa Hallera
obiekty widoczne:
- Wisła
- most drogowy (historyczny most drogowy zbudowany został w latach 1851–1857 jako most drogowo-kolejowy projektu Carla Lentze; w 1947 roku zniszczeniu uległy prowizorycznie odbudowane przęsła tczewskiego mostu drogowego (niesiona przez powódź kra lodowa uszkodziła kilka drewnianych podpór mostowych w wyniku czego siedem dźwigarów wpadło do rzeki); 15 stycznia 1948 roku przywrócony został ruch drogowy na tak zwanym „starym moście”, pomiędzy mostem drogowym a mostem kolejowym powstała specjalna kładka, umożliwiająca autom kontynuowanie drogi po przęsłach kolejowych; 31 stycznia 1959 roku władze miejskie oficjalnie dopuściły most drogowy do użytku, ogłaszając, że jest on w całości przejezdny (zbędna kładka łącząca oba mosty została w tym samym roku usunięta); drogowcy, mimo wydanego przez władze miejskie komunikatu o przejezdności mostu, przystąpili do generalnego remontu nawierzchni (aby umożliwić samochodom wjazd na remontowany most w miejscu zachodniego przyczółka powstała tymczasowa kładka); remont zakończył się ostatecznie w roku 1961; 21 marca 2000 roku trzy środkowe przęsła oryginalnej konstrukcji oraz cztery wieże w stylu neogotyckim zostały wpisane do rejestru zabytków, pozostałe elementy konstrukcyjne mostu drogowego dołączone zostały do rejestru w kilkanaście lat później, tj. 7 października 2016 roku (tym samym cały tczewski most został oficjalnie uznany za zabytek); w październiku 2011 roku, z uwagi na postępującą degradację przęseł, ruch na tczewskim moście drogowym został wstrzymany; od 2012 roku trwa proces odbudowy tczewskiego mostu drogowego w wariancie historycznym; kompleksowe prace o wartości 35,5 mln złotych podjęto na początku roku 2019; 15 kwietnia 2019 roku, podczas kolejnego etapu odbudowy mostu drogowego, dokonano wyjątkowego odkrycia: pod dawnym portalem zachodnim odnaleziono kapsułę czasu wmurowaną w przyczółek tczewskiego mostu 27 lipca 1851 roku oraz tablicę pamiątkową opatrzoną niemieckojęzyczną inskrypcją: „Jego wysokość, król pruski Fryderyk Wilhelm IV, położył kamień węgielny pod mostem wiślanym w Tczewie, 27 lipca 1851 r.”) / za: Bartosz Listewnik, „Historia mostów tczewskich. Zmiany konstrukcji na przestrzeni dziejów”
- most kolejowy (historyczny most kolejowy wybudowany został w roku 1891 na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem; odbudowa zniszczonego w wyniku działań wojennych mostu kolejowego rozpoczęła się w marcu 1946 roku; 8 marca 1947, dokładnie w dwa lata po wysadzeniu mostów wiślanych przez armię niemiecką, obiekt został tymczasowo odbudowany, o pracach przy odbudowie tczewskiego mostu pisano między innymi na łamach „Życia Radomskiego” z 22 października 1947 roku: Most pod Tczewem prawie gotowy. Roboty przy odbudowie największego mostu w Polsce na Wiśle pod Tczewem posuwają się szybko naprzód. Niektóre prace prowadzone są na dwie zmiany. Most posiada 10 przęseł i ma 1060 metrów długości. Odbudowa trwa już prawie dwa lata. (…) 4 przęsła konstrukcji żelaznej sprowadzone zostały z Anglii, 5 przęseł naprawiono na miejscu. Już wkrótce most pod Tczewem zostanie oddany do użytku, co pozwoli na uruchomienie pociągów bezpośrednich na linii: Gdynia – Gdańsk – Tczew – Malbork – Warszawa; do odbudowy tczewskiego mostu kolejowego użyto brytyjskich elementów ESTB wyprodukowanych w 1945 roku; odbudowany w roku 1958 most stanowi kompilację wielu form konstrukcyjnych; w latach 2009-2010 most kolejowy przeszedł generalny remont w ramach modernizacji linii kolejowej Warszawa-Gdynia)
- przęsła mostowe
- wieże w stylu neogotyckim – wieże mostu kratowniczego / drogowego (wieżyczki wznoszono kolejno w latach: 1856 – na środkowym filarze, 1857 – na pierwszym i drugim filarze, 1858 – na czwartym i piątym filarze; we wnętrzu każdej z wież znajduje się kilka niewielkich pomieszczeń: przedsionek, prostokątna wnęka z wejściem na schody, sala wpisana w cylindryczną część wieży, drewniane podesty kolejnych kondygnacji)
- kościół podominikański / Kościół pw. Świętego Mikołaja / Kościół pw. św. Jerzego / ob. Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Stanisława Kostki przy Placu Świętego Grzegorza (obiekt sakralny ufundowany w roku 1289 przez księcia pomorskiego Mestwina, do roku 1945 użytkowany przez gminę ewangelicką, prezbiterium pochodzi z końca XIII wieku, a nawa z połowy wieku XIV)
- Kościół Rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 2. połowa XIII do 2. połowy XIV wieku, wieża – II połowa XIII wieku, prezbiterium – I połowa XIV wieku, korpus nawowy – przed 1364 rokiem; 29 sierpnia 1982 roku doszło do pożaru wskutek którego uszkodzeniu uległy wieża, połacie dachu nad nawą główną, dzwony oraz organy kościelne; ocalałe wyposażenie przeniesiono do sąsiadującego z farą Kościoła pw. Św. Stanisława Kostki; w kolejnych latach wieża otrzymała nowe, murowane zwieńczenie, uzupełniono więźbę, położono nowe dachówki, ufundowano także organy oraz cztery dzwony: Maryja, odkupiciel Człowieka, Jan Paweł II, Wacław)
- tczewski gryf (elementy charakterystyczne: otwarty dziób z wysuniętym językiem, rozwarte orle szpony, mocno osadzone lwie łapy, skrzydło gotowe do lotu, wygięty ku górze ogon zakończony obnażonym kolcem; w latach międzywojennych (1920-1938) symbolem miasta był złoty gryf na niebieskim tle, wraz z zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 marca 1939 roku zakończył się spór o barwy tczewskiego herbu, ustalono, że symbolem grodu Sambora będzie odtąd czerwony gryf ze złotym dziobem i pazurami umieszczony w polu srebrnym (białym), do sprawy powróciła jeszcze raz Rada Miejska Tczewa w 1990 roku precyzując informacje dotyczące kształtu oraz kolorystyki wszystkich elementów tczewskiego orło-lwa)
- Kościół Rzymskokatolicki pw. św. Józefa przy skrzyżowaniu ulic Gdańskiej i Sobieskiego [budowę obiektu ukończono w 1936 roku; autorem projektu świątyni był inżynier Stefan Cybichowski]
- kamienica narożna przy ulicy Mickiewicza 7 – róg ulicy A. Mickiewicza i Kard. Stefana Wyszyńskiego / w kadrze widoczny fragment obiektu (czas powstania budynku w pierwotnym kształcie: 4. ćwierćwiecze XIX wieku; w latach 1878-1890 obiekt będący własnością Josepha Carrsohna; w latach 1890-1906 obiekt będący własnością kupca Juliusa Levita; w latach 1906-1908 wł. Herman i Henriette Ormanschick, od 1908 wł. (?) Emil Jagielski; charakterystyczne elementy konstrukcji: boniowana / zdobiona elewacja w obrębie parteru, fryzy, gzymsy, żeliwna balustrada balkonu; w okresie międzywojennym w budynku mieścił się skład bławatów i konfekcji Władysława Orcholskiego / por. ogłoszenie zamieszczone w Księdze adresowej Tczewa i Pelplina 1924 roku: „W. Orcholski. Rynek – Tczew – Tel. 235. Skład bławatów, konfekcji męskiej i damskiej, bielizny i galanterji. Artykuły męskie. Kapelusze. Krawaty. Koszule wierzchnie. Bielizna. Pończochy”; w 1986 roku kamienicę zburzono niemal do poziomu gruntu [ocalał jedynie północny i zachodni parter narożników], obiekt, mimo wcześniejszych planów wzniesienia w tym miejscu budynku ze stali i szkła, ostatecznie odbudowano zachowując oryginalną formę z końca XIX stulecia; w latach 90. XX wieku w kamienicy mieścił się sklep odzieżowo-obuwniczy SEZAM; w planach było również otwarcie w tym miejscu wielobranżowego sklepu specjalistycznego dla dzieci]
- kamienica przy ulicy A. Mickiewicza 8 – sklep z artykułami gospodarstwa domowego (czas powstania: 1880 rok; kolejni właściciele począwszy od roku 1899: Carl Nichterlein, dr Otto Nichterlein, J. Wiśnicki; około roku 1930 w budynku mieściła się kawiarnia z restauracją będąca własnością J. Wiśnickiego; w roku 1924 na parterze budynku przy ulicy Mickiewicza 8 mieścił się skład obuwia, skór i przyborów szewskich Juliusza Wiśnickiego / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
- kamienica przy ulicy A. Mickiewicza 9 (czas powstania: XVIII/XIX wiek; jeden z najlepiej zachowanych tczewskich domów barokowych; w latach 1913-1939 własność Gustawa Bucherta; w roku 1924 w budynku przy ulicy Mickiewicza 9 prowadzili działalność: Józef Sokołowski – fryzjer, Teodor Dietrich – piekarz / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / daw. Plac Wolności 24 [współcześnie Apteka „Dbam o Zdrowie”] (czas powstania obiektu: II połowa XIX wieku; Apteka „Pod Orłem” / Adler Apotheke – najstarsza tczewska apteka; kolejni właściciele począwszy od roku 1851: Moritz Kabus, Emil Luedecke, Hermann Niemeyer, Oskar Robert Mensing, Hermann Feldner, Richard Hoosmann, Walter Hoosmann)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / daw. Plac Wolności 23 (kamienica secesyjna wzniesiona około 1900 roku; por. projekt fasady przedniej z 1893 roku – Studium Historyczno-Urbanistyczne Zespół staromiejski kwartał H, s. 37; w roku 1905 w miejscu dotychczasowej kamienicy numer 23 wybudowano nowy obiekt o piętro wyższy od poprzedniego budynku mieszkalnego; kamienica należąca do Heinricha Kelcha i spadkobierców – właścicieli tczewskiej Fabryki Wyrobów Metalowych)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / daw. Plac Wolności 22 – biuro podróży „Orbis”, wcześniej sklep warzywniczy (przebudowa: 1894 rok – nadbudowanie drugiego piętra, elewacja frontowa w stylu klasycystycznym, zmiany w układzie parteru i pierwszego piętra; w latach 1894-1906 własność kupca Gustawa Brauna)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 20 / daw. Plac Wolności 20 – Restauracja – Kawiarnia Mocca reaktywowana w 1988 roku / współcześnie: Restauracja – Pizzeria You (czas powstania obiektu: około 1880 roku, przebud. w 1896 roku; w latach 1900-1918 własność Richarda Konopackiego / Konopatzkiego)
- kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 21 opatrzona szyldem „Kwiaty” (czas powstania: I poł. XIX wieku, około 1902 roku – przebudowa poddasza wraz z podwyższeniem elewacji frontowej, wł. Arthur Claessen, w okresie międzywojennym na parterze mieściła się tak zwana „Drogeria Centralna” Maurycego Cieślińskiego)
- kamienica przy ulicy Krótkiej 13 (czas powstania: XVIII wiek; w roku 1910 przebudowano pomieszczenia sklepowe [likwidacja sieni] i dobudowano pomieszczenia boczne, wł. Emil Zierott, siodlarz)
- kamienica przy ulicy Krótkiej 12 (czas powstania: 2 ćwierćwiecze XIX wieku / po 1820 roku; począwszy od roku 1872 kolejnymi właścicielami obiektu byli: Henriette Czarnecki z mężem [cukiernik], Frida Doerk, Robert Oliver z Sopotu [cukiernik],Wilhelm Ehlenberger [cukiernik], Waleska-Kruck [wdowa], Waleska-Kruck z mężem Izydorem Chmieleskim),
- płyta rynku
- słup ogłoszeniowy
- samochody osobowe
- dawny budynek klasztorny zakonu żebraczego dominikanów – część zespołu klasztornego (po kasacji klasztoru w 1818 roku przekazany na cele szkolne) / obecnie Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Janiny Garści
- szkoła tzw. Czerwona/ obecnie: Dom Organizacji Pozarządowych (czas powstania obiektu: 1891 rok; w okresie międzywojennym mieściła się tu Szkoła Powszechna nr 1, później Zespół Szkół Technicznych i Kolejowych)
- Spółdzielnia Inwalidów „Wisła” – hala
- kamienica przy ulicy Zamkowej 16 (czas powstania obiektu w obecnym kształcie: 1907 rok (?); wzniesiono wówczas nowy budynek mieszkalny wraz z domem przeznaczonym do prowadzenia interesów; w parterowej części obiektu mieściły się pierwotnie pomieszczenia sklepowe)
- kamienica przy ulicy Zamkowej 18 (czas powstania obiektu: około 1890 roku)
- kamienica przy ul. Zamkowej 19 (czas powstania obiektu: około 1910 roku)
- kamienice bliźniacze przy ulicy Zamkowej 19A i 19B (czas powstania obiektów: 1913 rok)
- Spółdzielnia Inwalidów „Wisła” – budynek administracyjny przy ulicy Zamkowej 13 (czas powstania obiektu: przełom XIX i XX wieku; kamienica należąca pierwotnie do G. Wilkego – właściciela tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych od 1881 roku – niem. Dampf Schneidemühle Wilke)
- bulwar nadwiślański
- budynek przy ulicy Zamkowej 5 / dawny browar tczewski – obiekt widoczny w tle (budynek przy ul. Zamkowej wzniesiono w 1890 roku w miejscu zniszczonej przez pożar słodowni, obiekt wchodził w skład zespołu browarnego należącego do Johanna Allerta (ul. Zamkowa 1-6), około 1937 r. browar zamknięto i uruchomiono w nim m.in. wytwórnię wód mineralnych)
- kamienica przy ulicy Sambora 13 (czas powstania obiektu: 1875-1900; w okresie międzywojennym w budynku mieścił się zakład fotograficzny W. Wolańskiego)
- budynek mieszkalny przy ulicy Zamkowej 21 A [Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko Własnościowa Jutrzenka]
- budynek wielorodzinny przy ulicy Sambora 7 (czas powstania obiektu: 1914 rok; obiekt pierwotnie wzniesiony na potrzeby trzech rodzin; budowniczy / inwestor: Anton Landowski)
obiekty powiązane (niewidoczne w kadrze):
- szkoła tzw. Biała / obecnie: Dom Organizacji Pozarządowych – budynek przysłonięty przez drzewa; obiekt sąsiadujący z Kościołem pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 1871 rok; w okresie międzywojennym mieściła się tu Szkoła Powszechna nr 1, później Zespół Szkół Technicznych i Kolejowych)
organizacje / instytucje powiązane:
- Towarzystwo Budowy Kościoła Świętego Józefa powołane do życia 24 lipca 1916 roku z inicjatywy Księdza Bernarda Bączkowskiego – pierwszego proboszcza Parafii Nowomiejskiej w Tczewie (Towarzystwo pod kierownictwem księdza proboszcza zbierało fundusze na przebudowę oraz wyposażenie tymczasowego kościoła nowomiejskiego; po przejęciu budynków Domu Świętego Józefa (2 czerwca 1920 roku) zajęto się modernizacją dużej sali oraz obiektów przeznaczonych na plebanię; 1 stycznia 1921 roku parafia św. Józefa stała się samodzielną parafią; w dniach 31 maja – 2 czerwca 1924 roku odbył się w Tczewie „Pierwszy Zjazd Katolicki na diecezję Chełmińską” podczas którego ówczesny Prymas Polski ks. kardynał Dalbor oraz przyszły prymas (wówczas Apostolski Administrator Górnego Śląska) J. E. ks. kardynał Hlond odprawili mszę w nowo wybudowanym kościele św. Józefa w Tczewie)
osoby widoczne:
przechodnie / mieszkańcy Tczewa
osoby powiązane:
- Julius Levit – kupiec, w latach 1890-1906 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Joseph Carrsohn – w latach 1878-1890 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Herman Ormanschick – w latach 1906-1908 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Henriette Ormanschick – w latach 1906-1908 właścicielka kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Emil Jagielski – od roku 1908 właściciel (?) kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Heinrich Kelch – majster blacharski, właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Moritz Kabus – aptekarz, w latach 1851-1862 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Emil Luedecke – aptekarz, w latach 1862-1875 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Hermann Niemeyer – kupiec, w latach 1875-1879 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Oskar Robert Mensing – kupiec, w latach 1879-1897 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Hermann Feldner – aptekarz, w latach 1897-1900 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Richard Hoosmann – aptekarz, w latach 1900-1919 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Walter Hoosmann – aptekarz, w latach 1919-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Gustaw Braun – w latach 1894-1906 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Stefan Cybichowski – inżynier, autor projektu tczewskiej świątyni nowomiejskiej (chodzi o Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Józefa przy skrzyżowaniu obecnych ulic Gdańskiej i Sobieskiego)
- ksiądz Bernard Bączkowski – pierwszy proboszcz Parafii Nowomiejskiej w Tczewie; 23 marca 1927 roku ks. Bernard Bączkowski otrzymał dekret Władzy Biskupiej mianujący go proboszczem parafii w Chełmnie; 25 kwietnia odbyła się pożegnalna msza i ostatecznie ks. Bernard opuścił parafię św. Józefa w Tczewie 1 maja 1927 roku; jego miejsce zajął ks. Władysław Młyński
- Johann Allert – właściciel zespołu browarnego zlokalizowanego przy ulicy Zamkowej 1-6
- G. Wilke – właściciel tartaku parowego znajdującego się na terenach nadrzecznych od 1881 roku – niem. Dampf Schneidemühle Wilke, właściciel ciągu kamienic przy ulicy M. Kopernika 7-9, właściciel kamienicy przy ulicy Zamkowej 13 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Anton Landowski – budowniczy / inwestor
- Juliusz Wiśnicki – kupiec, właściciel kawiarni przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Otto Nichterlein – właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Carl Nichterlein – właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 8 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Gustaw Buchert – w latach 1913-1939 właściciel kamienicy przy ul. A. Mickiewicza 9 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
- Emil Zierott – siodlarz, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 13
- Henriette Czarnecki z mężem [cukiernik] – właściciele kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Frida Doerk – właścicielka kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Robert Oliver z Sopotu – cukiernik, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Wilhelm Ehlenberger – cukiernik, właściciel kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Waleska-Kruck [wdowa] – właścicielka kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Waleska-Kruck z mężem Izydorem Chmieleskim – właściciele kamienicy przy ulicy Krótkiej 12
- Richard Konopatzki – kupiec, w latach 1900-1918 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 20, właściciel nieistniejącej współcześnie kamienicy rynkowej numer 19
- Arthur Claessen – właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 21 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
- Maurycy Cieśliński – kupiec, właściciel Drogerii Centralnej mieszczącej się na parterze kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 21 – okres międzywojenny / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
datowanie:
2002 rok
opis fizyczny:
- pocztówka barwna (fotograficzna / karta pocztowa z czterema widokami); fot. i projekt graficzny Bogusław Nieznalski – A.D. 2003; wyd. Oficyna Wydawnicza „Pomorze” Gdańsk (Kolekcja Widokówek Kociewia)
- na rewersie karty pocztowej nadruk o następującej treści: „Tczew. Zabytkowe mieszczańskie kamienice przy pl. gen. J. Hallera, kościół p.w. Stanisława Kostki, widok z mostu na Stare Miasto, zabytkowy most na Wiśle”
uwagi:
brak korespondencji na rewersie, brak znaczka pocztowego, brak stempli pocztowych / korespondencyjnych [karta bez obiegu pocztowego]
sygnatura:
Poczt489
zbiór S. Zaczyński