O uroczystościach pogrzebowych – fragment artykułu: Brałem udział w ekshumacji. Relacja bezpośredniego uczestnika Jana Z. w opracowaniu Jana Kamińskiego, KMR 38-39/2002, s. 42-43)
[Uroczystość pogrzebowa] rozpoczęła się o godz. 10:00 żałobną Mszą Św., którą odprawił ksiądz radca Władysław Młyński, ówczesny proboszcz parafii pod wezw. św. Józefa, na polu znajdującym się wówczas na rogu ulicy Skarszewskiej (obecnie Wojska Polskiego) i ulicy Sobieskiego (teraz rejon Domu Handlowego „Retman”). Okolicznościowe kazanie wygłosił ksiądz biskup Wronka z Gdańska. Na polu zebrały się: organizacje społeczne, partie polityczne, młodzież szkolna, przedstawiciele władz, oddział Milicji Obywatelskiej, oddział kolejarzy i społeczeństwo miasta Tczewa. Nieco na uboczu stały na wozach-platformach trumny z prochami pomordowanych. Po Mszy św. sformowano olbrzymi kondukt żałobny, który wyruszył przez tzw. Nowe Miasto ulicami Sobieskiego, Mostową, Kolejową, Stalina (obecna Obr. Westerplatte), 30 Stycznia na stary cmentarz. Na cmentarz miały wstęp tylko delegacje organizacji ze sztandarami i wieńcami oraz rodziny tych, których rozpoznano. Po opuszczeniu trumien do grobów przemawiali: przedstawiciele partii politycznych i władz, ksiądz biskup Wronka, ksiądz prefekt A. Żurek i oficer Armii Czerwonej w randze majora. Na zakończenie wmurowano w przygotowany uprzednio obelisk, dokument pamiątkowy, na którym złożyli swoje podpisy znaczniejsi obywatele miasta. Po oddaniu salwy honorowej i odegraniu hymnu narodowego przez orkiestrę kolejową, uczestnicy uroczystości rozeszli się.
miejscowość:
- Tczew (ulica Jarosława Dąbrowskiego)
miejsca / obiekty widoczne:
- nieistniejąca współcześnie kamienica numer 5 przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego opatrzona szyldami [„Towary kolonialno-spożywcze”] oraz [„Skład skór”] / daw. kwiaciarnia Wrzos; później sklep z zabawkami „Laleczka” / obecnie teren niezagospodarowany (czas powstania obiektu: lata 30-te XX wieku; budynek rozebrany w roku 2014)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 4 – w kadrze widoczny fragment budynku (czas powstania obiektu: około 1898 roku)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 20 – w kadrze widoczny fragment budynku (czas powstania obiektu: koniec XIX wieku)
- budynek przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 6 / współcześnie siedziba główna Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Aleksandra Skulteta: czytelnia popularnonaukowa, mediateka, sekretariat, dyrekcja (czas powstania obiektu: 1847 rok; rozbudowa: 1878 rok; daw. sąd grodzki; w okresie II wojny światowej Amtsgericht – niemiecki Sąd Rejonowy)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 19 (czas powstania obiektu: około 1900)
- kamienica przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 18 (czas powstania obiektu: około 1910 roku; w latach 20. XX wieku w budynku mieściła się popularna restauracja i kawiarnia „Bristol”)
- kamienica przy ulicy Wojska Polskiego 35 – budynek widoczny w tle (projekt: 1892 rok; czas powstania obiektu: koniec XIX wieku / współcześnie: Cukiernia – Piekarnia Raszczyk; do 22 marca 2021 roku „Corner Bakery Piekarnia za rogiem”)
- fragment Urzędu Miejskiego przy Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego 1 [obiekt wzniesiono w roku 1908, w okolicy zniszczonego przez pożar Hotelu Gdańskiego, w budynku swoją siedzibę miały kolejno: starostwo tczewskie, wyodrębnione w roku 1887 ze starostwa starogardzkiego oraz Urząd Miejski (od roku 1990)]
- fragment neogotyckiego gmachu pocztowego / współcześnie: Urząd Pocztowy nr 1 przy ulicy Jarosława Dąbrowskiego 7 (czas powstania obiektu: 1905 rok; autor projektu: Karol Hempel)
osoby powiązane:
- Władysław Młyński (1894-1975) – kanonik honorowy Kapituły Katedralnej Chełmińskiej, członek Towarzystwa Naukowego w Toruniu, budowniczy kościoła nowomiejskiego, od 1927 roku kuratus Parafii pw. św. Józefa w Tczewie, od 1930 roku proboszcz „ad honores” Parafii pw. św. Józefa w Tczewie, w latach 1936-1972 proboszcz Parafii pw. św. Józefa w Tczewie (1 września 1969 roku, na własną prośbę, zwolniony z obowiązków duszpasterskich, administratorem in spiritualibus mianowano wówczas ks. Józefa Rocławskiego), organizator I Kongresu Eucharystycznego Krucjaty i Ministrantów, prałat honorowy Jego Świątobliwości Ojca Świętego Pawła VI (w podziękowaniu za otrzymaną godność ks. Władysław Młyński wypowiedział następujące słowa: „Człowiek żyjąc długo w Kościele, może wielu rzeczy doczekać”); ks. Wł. Młyńskiego w posłudze proboszczowskiej wspierali księża wikariusze: ks. Paweł Goga, ks. Aleksander Brząkała, ks. Mieczysław Zalewski, ks. Bolesław Prabucki, ks. Narcyz Turulski, ks. Wojciech Główczewski, ks. Paweł Guttman, ks. Leon Kossak-Główczewski, ks. Franciszek Aszyk, ks. Brunon Szylicki, ks. Alojzy Klinkosz, ks. Marian Kończewski, ks. Alojzy Ścisłowski, ks. Leon Armatowski, ks. Paweł Lubiński, ks. Henryk Wydrych, ks. Edmund Kosznik, ks. Feliks Piechowski, ks. Alfons Groszkowski, ks. Konstanty Święcicki, ks. Franciszek Znaniecki, ks. Franciszek Rolewski, ks. Nikodem Partyka, ks. Bolesław Czajkowski, ks. Eryk Pietruszak, ks. Kazimierz Paszek, ks. Jan Tkaczyk, ks. Kazimierz Sadowski, ks. Feliks Filcek, ks. Janusz Grochowski, ks. Bogdan Milewski, ks. Bogdan Bocian, ks. Tadeusz Brodzik, ks. Zenon Grządka, ks. Bernard Ignera, ks. Marian Kryszyk, ks. Józef Walenczak, ks. Henryk Pepliński, ks. Paweł Węglikowski, ks. Stefan Rejewski, ks. Jan Dominik, ks. Joachim Parszyk, ks. Zygmunt Trella, ks. Henryk Kroll, ks. Stanisław Cieniewicz
- Andrzej Wronka (1897-1974) – duchowny rzymskokatolicki, profesor liturgiki w Wyższym Seminarium Duchownym we Wrocławiu, w latach 1958-1974 biskup pomocniczy wrocławski, uczestnik powstania wielkopolskiego, działacz tajnej organizacji patriotycznej Towarzystwo Tomasza Zana, uczestnik akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku, w latach 1938-1945 rektor Papieskiego Kolegium w Rzymie (opiekun polskich tułaczy), w latach 1939-1941 administrator Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie (współcześnie: Bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie), od 1945 roku administrator apostolski diecezji chełmińskiej i diecezji gdańskiej z prawami biskupa diecezjalnego, od 30 maja 1957 roku biskup tytularny watarbeński i sufragan Archidiecezji Gnieźnieńskiej, w latach 1962-1965 Ojciec II Soboru Watykańskiego
- Leon Armatowski (1915-1984) – duchowny rzymskokatolicki, w latach 1945-1946 wikariusz Parafii pw. św. Józefa w Tczewie, w latach 1957-1984 administrator, a następnie proboszcz Parafii pw. św. Mikołaja w Szemudzie, dekanalny referent powołań kapłańskich (1964), członek Diecezjalnej Rady Kapłańskiej na dek. żukowski i wejherowski
- Alfons Żurek (1911-1972) – duchowny rzymskokatolicki, absolwent Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, członek Powiatowej Rady Narodowej w Tczewie (bezpartyjny), wikariusz Parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Tczewie, od 1946 roku prefekt Państwowego Liceum Pedagogicznego w Wejherowie, diecezjalny duszpasterz głuchoniemych, uczestnik Kursu Duszpasterskiego Głuchoniemych II stopnia w Katowicach-Panewnikach, wychowawca i nauczyciel w Niższym Seminarium Duchownym Collegium Leoninum w Wejherowie
- Paweł Pucek – działacz ludowy, pierwszy powojenny starosta tczewski (odwołany w kwietniu 1945 roku przez nowo powołanego wojewodę gdańskiego, Mieczysława Okęckiego), od maja 1945 roku przewodniczący powiatowych struktur Stronnictwa Ludowego, od listopada 1945 roku prezes Zarządu Powiatowego SL
- Stefan Cisłak – pierwszy przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej w Tczewie (1945 rok), członek władz powiatowych PPR, pełnomocnik ds. Reformy Rolnej (na powiat tczewski)
- Jan Krassowski – członek władz powiatowych PPS, starosta tczewski (w latach 1945-1948)
datowanie:
1 listopada 1945
hasła przedmiotowe / hasła ogólne:
historia, II wojna światowa, wojna 1939-1945, pogrzeb, uroczystości pogrzebowe, pochówek
hasła przedmiotowe / hasła szczegółowe:
Tczew, ulica Jarosława Dąbrowskiego, ulica J. Dąbrowskiego, ulica Jarosława Dąbrowskiego 5, ulica J. Dąbrowskiego 5, ulica Jarosława Dąbrowskiego 4, ulica J. Dąbrowskiego 4, ulica Jarosława Dąbrowskiego 20, ulica J. Dąbrowskiego 20, ulica Jarosława Dąbrowskiego 6, ulica J. Dąbrowskiego 6, ulica Jarosława Dąbrowskiego 19, ulica J. Dąbrowskiego 19, ulica Jarosława Dąbrowskiego 18, ulica J. Dąbrowskiego 18, ulica Wojska Polskiego, ulica Wojska Polskiego 35, Urząd Miejski w Tczewie, Urząd Miejski – Plac Piłsudskiego 1 – Tczew, Urząd Miejski – Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego 1 – Tczew, poczta, gmach pocztowy, urząd pocztowy, Urząd Pocztowy nr 1, poczta – ulica J. Dąbrowskiego 7 – Tczew, urząd pocztowy – ulica J. Dąbrowskiego 7 – Tczew, poczta – ulica Jarosława Dąbrowskiego 7 – Tczew, urząd pocztowy – ulica Jarosława Dąbrowskiego 7 – Tczew, Andrzej Wronka, biskup Andrzej Wronka, Władysław Młyński, ks. Władysław Młyński, pogrzeb, uroczystości pogrzebowe, pogrzeb 01.11.1945, uroczystości pogrzebowe 01.11.1945, kondukt, kondukt ul. J. Dąbrowskiego, kondukt ulica Jarosława Dąbrowskiego, dziecko, dzieci, flaga, flagi, flaga biało-czerwona, flaga narodowa, flaga Polski, skład skór – ulica Jarosława Dąbrowskiego 5 – Tczew, skład skór – ulica J. Dąbrowskiego 5 – Tczew, sklep kolonialny – ulica Jarosława Dąbrowskiego 5 – Tczew, sklep kolonialny – ulica J. Dąbrowskiego 5 – Tczew, sklep spożywczy – ulica Jarosława Dąbrowskiego 5 – Tczew, sklep spożywczy – ulica J. Dąbrowskiego 5 – Tczew, towary kolonialne, towary kolonialne – ulica Jarosława Dąbrowskiego 5 – Tczew, towary kolonialne – ulica J. Dąbrowskiego 5 – Tczew, Uroczystość Wszystkich Świętych, Uroczystość Wszystkich Świętych 1945, uroczystości żałobne, zbrodnie nazistowskie, zbrodnie niemieckie, ludobójstwo, masowe mordy, mord w koszarach, zbrodnia w koszarach, mord w koszarach 1939, zbrodnia w koszarach 1939, Tczew 1945, Tczew listopad 1945, lata 40. XX wieku
więcej na temat zbrodni w koszarach tczewskich 1939 oraz ekshumacji ofiar:
- https://skarbnica.tczew.pl/12426/kociewski-magazyn-regionalny-nr-38-39/ [artykuł: Brałem udział w ekshumacji. Relacja bezpośredniego uczestnika Jana Z. w opracowaniu Jana Kamińskiego, KMR 38-39/2002, s. 42-43]
- https://mbp.tczew.pl/2021/02/23/biblioteka-na-tropie-zbrodni-na-mieszkancach-tczewa-z-roku-1939/
- https://skarbnica.tczew.pl/8736/kociewski-magazyn-regionalny-nr-90/ [artykuł: MZK, Męczennikom cześć i chwała. Upamiętnienie ofiar zbrodni niemieckich w Tczewie, KMR 3(90)/2015, s. 11-14]
uwagi:
- fotografia czarno-biała
- wymiary: 7,3 x 10,6 cm
sygnatura:
Fot1458 (teczka: Zbrodnia w koszarach tczewskich 1939 – pochówek ofiar 1945)
ze zbiorów Jana Grzankowskiego, Eugenii Grzankowskiej, Ewy Grzankowskiej, Janiny Grzankowskiej