Tczew. Rynek staromiejski. Współcześnie Plac Generała Józefa Hallera

Tczew. Rynek staromiejski. Współcześnie Plac Generała Józefa Hallera

obiekty widoczne:

• kamienica narożna przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją (czas powstania: 4. ćwierćwiecze XIX wieku; w latach 1878-1890 obiekt będący własnością Josepha Carrsohna; w latach 1890-1906 obiekt będący własnością kupca Juliusa Levita; w latach 1906-1908 wł. Herman i Henriette Ormanschick, od 1908 wł. (?) Emil Jagielski; charakterystyczne elementy: boniowana / zdobiona elewacja w obrębie parteru, fryzy, gzymsy, żeliwna balustrada balkonu)
• płyta rynku
• słup ogłoszeniowy
• Kościół Rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (czas powstania obiektu: 2. połowa XIII do 2. połowy XIV wieku, wieża – II połowa XIII wieku, prezbiterium – I połowa XIV wieku, korpus nawowy – przed 1364 rokiem)
• kościół podominikański / Kościół pw. Świętego Mikołaja / Kościół pw. św. Jerzego / ob. Kościół Rzymskokatolicki pw. Św. Stanisława Kostki przy Placu Świętego Grzegorza (obiekt sakralny ufundowany w roku 1289 przez księcia pomorskiego Mestwina, do roku 1945 użytkowany przez gminę ewangelicką, prezbiterium pochodzi z końca XIII wieku, a nawa z połowy wieku XIV)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (czas powstania obiektu: II połowa XIX wieku; Apteka „Pod Orłem” / Adler Apotheke – najstarsza tczewska apteka; kolejni właściciele począwszy od roku 1851: Moritz Kabus, Emil Luedecke, Hermann Niemeyer, Oskar Robert Mensing, Hermann Feldner, Richard Hoosmann, Walter Hoosmann)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (kamienica secesyjna wzniesiona około 1900 roku; por. projekt fasady przedniej z 1893 roku – Studium Historyczno-Urbanistyczne Zespół staromiejski kwartał H, s. 37; w roku 1905 w miejscu dotychczasowej kamienicy numer 23 wybudowano nowy obiekt o piętro wyższy od poprzedniego budynku mieszkalnego; kamienica należąca do Heinricha Kelcha i spadkobierców – właścicieli tczewskiej Fabryki Wyrobów Metalowych)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (przebudowa: 1894 rok – nadbudowanie drugiego piętra, elewacja frontowa w stylu klasycystycznym, zmiany w układzie parteru i pierwszego piętra; w latach 1894-1906 własność kupca Gustawa Brauna)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 1 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (narożna kamienica rynkowa; czas powstania: 1 połowa XIX wieku; w latach 1891-1939 właścicielem obiektu był kupiec Joseph Sternberg; w okresie międzywojennym na parterze kamienicy mieścił się m.in. sklep z cygarami, papierosami i tytoniem, wł. Marian Wyszyński oraz sklep „Merkur” [sprzęty kuchenne]; za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 r.)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 2 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (niegdyś Central Hotel / Hotel Centralny wyposażony w centralne ogrzewanie; czas powstania: I połowa XIX wieku, odbudowa: po 1945 roku; właścicielami obiektu byli kolejno: Stanisław Klarowski (do 1930 roku) i Jan Scherle / Szerle – ziemianin z Mestwina (w latach: 1930-1941) ; w budynku hotelowym znajdowały się m.in.: cukiernia, winiarnia, restauracja, pijalnia piwa)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 3 / daw. Markt 3 (czas powstania obiektu: około 1894 roku, dom zbudowany dla kupca H. Jacobiego, w latach 1912-1917 właścicielem obiektu był H. Kalmann; w okresie międzywojennym mieścił się tu sklep Braci Witosławskich (1917-1932 ) / „Dom towarów modnych W. Witosławski i Bracia: konfekcja męska, konfekcja damska, bławaty, towary krótkie, firany, dywany, chodniki” / St. Rynek 3-4 ; za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 r.); po 1932 roku właścicielem obiektu został Edmund Witosławski)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 4 [daw. Markt 4] (czas powstania obiektu: I połowa XIX wieku, przebudowa w 1900 roku, nadbudowa w roku 1909; w latach 1899-1905 właścicielem obiektu był Joseph Eisenstaedt; w okresie międzywojennym mieścił się tu sklep Braci Witosławskich (1917-1932 ) / „Dom towarów modnych W. Witosławski i Bracia: konfekcja męska, konfekcja damska, bławaty, towary krótkie, firany, dywany, chodniki” / St. Rynek 3-4 ; za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 r.); po 1932 roku właścicielem obiektu został Edmund Witosławski)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 5 [daw. Markt 5] (czas powstania obiektu: XVII-XVIII wiek, odbudowana w 1901 roku – przypuszczalnie nastąpiła wówczas zmiana fasady, od 1903 roku do lat 40-tych XX wieku – skład kapeluszy Alojzego Kirkowskiego)
• kamienica przy Placu Hallera 6 / daw. Markt 6 (około 1899, po 1907 roku gruntowna przebudowa budynku głównego i zaplecza, obiekt zbudowany dla kupca S. Jontofsohna /Berliner Warenhaus/, od roku 1922 własność Władysława Maciejewskiego, w 1959 roku obiekt przebudowano na potrzeby internatu Zasadniczej Szkoły Zawodowej i Technikum Mechanicznego w Tczewie; w okresie międzywojennym mieścił się tu „Największy i najtańszy dom towarowy Bazar /I piętro: Bławaty, Sukna, Jedwabie, Towary drobne, Fartuchy, Pończochy, Koronki, Hafty, Tiule, Bielizna damska i męska, Obrusy, Ręczniki, Ceraty, Walizy, Teczki, Torebki, Portfele, Parasolki, Laski, Plecaki, Szkło, Porcelana, Artykuły drewniane, cynkowe, blaszane, aluminiowe, poniklowane, Naczynia kamienne, Szczotki, Mydła domowe i toaletowe ; II piętro: Konfekcja damska i męska, Kapelusze damskie i męskie, Kołdry watowane, Firany, Chodniki, Dywany, Gobeliny, Obuwie, Meble koszykowe i trzcinowe, Kosze, Dekoracje, Taborety, Łóżka żelazne i polowe, Wózki dziecięce, Sprzęty domowe i kuchenne, Zabawki, Galanteria/ ; za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 r.)
• budynek narożny przy ulicy S. Okrzei 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją (czas powstania: 2 ćwierćwiecze XIX wieku; dom zbudowany przypuszczalnie dla piekarza C. Mecka; kolejni właściciele począwszy od 1887 roku: Gustaw Hennemann, Joseph Senger, Stefan Keiling, Gertruda Gierdalska)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem (czas powstania: 1904 rok, obiekt zbudowany dla T. Niclasa przez firmę budowlaną Albina Brandta, wcześniej w miejscu tym znajdowała się niższa kamienica należąca do gminy ewangelickiej; w latach 1910-1931 właścicielem obiektu był cukiernik H. Biermann; w roku 1924 w budynku przy Placu Generała Józefa Hallera 6 [daw. Rynek 6] mieszkali bądź prowadzili działalność: Laura Riede – wdowa, dr Stanisław Kaznowski – adwokat, Marta Fast – krawcowa / za: Księga adresowa Tczewa i Pelplina z 1924 roku)
• kamienica przy Placu Generała Józefa Hallera 8 z figurami czterech pór roku [daw. Markt 8] / w kadrze widoczny fragment obiektu (czas powstania: 1898 rok; obiekt wzniesiony wraz z oficyną boczną dla potrzeb gminy ewangelickiej, wcześniej w miejscu tym znajdowała się kamienica będąca własnością Carla Gotfrieda Sengera, która w roku 1870 na mocy testamentu rentiera, przeszła na własność gminy ewangelickiej)
• kamienica narożna przy ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3 – w tle widoczny fragment charakterystycznego zwieńczenia budynku (czas powstania: 1900 rok, w latach 1897-1924 właścicielem obiektu Ludwig Helmetag – pastor; w latach 1924-1939 właścicielem Bank Ludowy Sp. z o.o.)

osoby powiązane:

• Julius Levit – kupiec, w latach 1890-1906 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Joseph Carrsohn – w latach 1878-1890 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Herman Ormanschick – w latach 1906-1908 właściciel kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Henriette Ormanschick – w latach 1906-1908 właścicielka kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Emil Jagielski – od roku 1908 właściciel (?) kamienicy przy ulicy A. Mickiewicza 7 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Heinrich Kelch – majster blacharski, właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 23 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Moritz Kabus – aptekarz, w latach 1851-1862 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Emil Luedecke – aptekarz, w latach 1862-1875 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Hermann Niemeyer – kupiec, w latach 1875-1879 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Oskar Robert Mensing – kupiec, w latach 1879-1897 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Hermann Feldner – aptekarz, w latach 1897-1900 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Richard Hoosmann – aptekarz, w latach 1900-1919 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Walter Hoosmann – aptekarz, w latach 1919-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 24 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Gustaw Braun – w latach 1894-1906 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 22 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Joseph Sternberg – kupiec, w latach 1891-1939 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 1 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem
• Marian Wyszyński – kupiec, w okresie międzywojennym właściciel sklepu z cygarami, papierosami i tytoniem / Plac Generała Józefa Hallera 1 [daw. Rynek 1]
• Jan Scherle/ Szerle – ziemianin z Mestwina, kupiec, w latach 1930-1941 właściciel Hotelu Centralnego mieszczącego się w kamienicy przy ob. Placu Generała Józefa Hallera 2
• Stanisław Klarowski – do roku 1930 właściciel Hotelu Centralnego mieszczącego się w kamienicy przy ob. Placu Generała Józefa Hallera 2 (daw. Rynek 2)
• H. Jacobi – kupiec, właściciel kamienicy przy obecnym Placu Generała Józefa Hallera 3 [daw. Markt 3]
• H. Kalmann – kupiec, w latach 1912-1917 właściciel kamienicy przy obecnym Placu Generała Józefa Hallera 3 [daw. Markt 3]
• Bracia Witosławscy – kupcy, w latach 1917-1932 właściciele sklepu „Dom towarów modnych W. Witosławski i Bracia: konfekcja męska, konfekcja damska, bławaty, towary krótkie, firany, dywany, chodniki” [St. Rynek 3-4]
• Edmund Witosławski – kupiec
• Joseph Eisenstaedt – kupiec, w latach 1899-1905 właściciel kamienicy przy obecnym Placu Generała Józefa Hallera 4 [daw. Markt 4]
• Alojzy Kirkowski – kupiec, od 1903 roku do lat 40-tych XX wieku właściciel kamienicy przy obecnym Placu Generała Józefa Hallera 5 [daw. Markt 5]
• Władysław Maciejewski – kupiec, od roku 1922 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 6 [daw. Markt 6]
• Sally Jontofsohn – kupiec, właściciel domu towarowego Berliner Warenhaus / Plac Generała Józefa Hallera 6 [daw. Markt 6]
• Alojzy Synak – szwagier W. Maciejewskiego, kierownik domu towarowego „Bazar”
• Gustaw Hennemann – właściciel kamienicy przy ulicy Okrzei 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Joseph Senger -właściciel kamienicy przy ulicy Okrzei 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Stefan Keiling – właściciel kamienicy przy ulicy Okrzei 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Gertruda Gierdalska – właścicielka kamienicy przy ulicy Okrzei 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Hermann Biermann – cukiernik, w latach 1910-1931 właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 7 [daw. Markt 7]
• Theophil Niclas z Sopotu – rentier, pierwszy właściciel kamienicy przy Placu Generała Józefa Hallera 7 [daw. Markt 7]
• Carl Gotfried Senger – rentier
• Ludwig Helmetag – pastor, w latach 1897-1924 właściciel kamienicy przy ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3 / zgodnie z obowiązującą współcześnie numeracją
• Maksymilian Arczyński  – pierwszy polski starosta tczewski
• Władysław Orcholski  – pierwszy polski burmistrz Tczewa
• Stefan Wojczyński – burmistrz Tczewa w latach 1922-35
• ks. Alfons Mańkowski – pomysłodawca i inicjator powołania tczewskiego Banku Ludowego

osoby powiązane (wydawcy karty pocztowej):

• Jakub Mortkowicz – księgarz, wydawca
• Jan Gebethner – księgarz, wydawca

osoby widoczne:

przechodnie / mieszkańcy

instytucje powiązane:

• Bank Ludowy (protoplasta Banku Spółdzielczego w Tczewie) – pomysłodawcą i inicjatorem powołania tczewskiej instytucji finansowej był ks. Alfons Mańkowski, w skład zarządu weszli późniejsi przedstawiciele władz miejskich: Maksymilian Arczyński  – pierwszy polski starosta tczewski, Władysław Orcholski  – pierwszy polski burmistrz Tczewa, Stefan Wojczyński – burmistrz Tczewa w latach 1922-35; po przyłączeniu Tczewa do Polski Bank Ludowy systematycznie rozwijał swoją działalność, zyskując zaufanie mieszkańców miasta i okolic; pod koniec lat 30. XX wieku bank obracał kapitałem przekraczającym 5 milionów złotych; 13 maja 1973 roku podjęto uchwałę o zmianie nazwy Spółdzielczego Banku Ludowego na Bank Spółdzielczy w Tczewie; w latach 1924-1939 bank miał swoją siedzibę w kamienicy narożnej przy ulicy Dworcowej 37 / obecnie Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3

datowanie:

styczeń / luty 1920 roku – przed wysłaniem karty pocztowej [w latach 1917-1932 właścicielami kamienic nr 3-4 /obecnie Plac Generała J. Hallera 3 i 4/ byli bracia Witosławscy]

karta pocztowa wydana po przyłączeniu Tczewa do Polski [por. polskojęzyczny nadruk na awersie karty korespondencyjnej]

por. dodatkowo nazwę wydawnictwa widoczną na rewersie karty pocztowej – 17 grudnia 1918 roku Jan Gebethner i Jakub Mortkowicz powołali Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych RUCH; pierwotnie wydawnictwo nosiło nazwę Polskie Towarzystwo Księgarń Kolejowych RUCH Spółka z o.o

opis fizyczny:

• pocztówka czarno-biała (fotograficzna); wyd. nakładem Polskiego Towarzystwa Księgarni kolejowych „Ruch” S.A. (z adnotacją: Przedruk wzbroniony)
• karta pocztowa na rewersie wypisana odręcznie – korespondencja w języku polskim datowana przez nadawcę na 28 marca 1920 roku (adresowana do Warszawy – dzielnica Żoliborz)

uwagi:

na odwrocie widoczny fragment stempla pocztowego

sygnatura:

Poczt214

zbiór T. Spionek

Alojzy Kirkowski Alojzy Synak Bank Ludowy Bank Spółdzielczy Bazar - dom towarowy Bracia Witosławscy Carl Gotfried Senger Dom towarów modnych W. Witosławski i Bracia dom towarowy Edmund Witosławski Emil Jagielski Emil Luedecke fara Gertruda Gierdalska Gustaw Braun Gustaw Hennemann H. Jacobi H. Kalmann handel Heinrich Kelch Henriette Ormanschick Hermann Biermann hermann feldner Hermann Niemeyer Hermann Ormanschick Jakub Mortkowicz Jan Gebethner Jan Szerle Joseph Carrsohn Joseph Eisenstaedt Joseph Senger Joseph Sternberg Julius Levit kamienica z figurami czterech pór roku kamienice rynkowe kamienice staromiejskie karta korespondencyjna konfekcja damska konfekcja męska kościół podominikański kościół podwyższenia krzyża świętego kościół św. Stanisława Kostki ks. Alfons Mańkowski Ludwig Helmetag Maksymilian Arczyński Marian Wyszyński mieszkańcy Moritz Kabus nadruk polskojęzyczny Oskar Robert Mensing plac generała Józefa Hallera plac hallera 1 plac hallera 2 Plac Hallera 22 plac hallera 23 plac hallera 24 plac hallera 3 plac hallera 4 plac hallera 5 plac hallera 6 plac hallera 7 plac hallera 8 płyta rynku pocztówka czarno-biała pocztówka fotograficzna Polskie Towarzystwo Księgarń Kolejowych RUCH Spółka z o.o Polskie Towarzystwo Księgarni Kolejowych Ruch S.A. przechodnie Przyłączenie Tczewa do Polski 1920 Richard Hoosmann rynek Sally Jontofsohn skład kapeluszy słup ogłoszeniowy Stanisław Klarowski stare miasto Stefan Keiling Stefan Wojczyński Theophil Niclas ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego 3 ulica mickiewicza 7 ulica Okrzei 18 Walter Hoosmann Władysław Maciejewski Władysław Orcholski zwieńczenie budynku