Tczew. Wiatrak. Most drogowy. Fabryka Sztuk z Muzeum Wisły. Park Kopernika. Wieża Ciśnień – karta pocztowa z pięcioma widokami

Tczew. Wiatrak. Most drogowy. Fabryka Sztuk z Muzeum Wisły. Park Kopernika. Wieża Ciśnień – karta pocztowa z pięcioma widokami

obiekty / miejsca widoczne:

• Park im. Mikołaja Kopernika – aleja spacerowa / dawny cmentarz ewangelicki (w czasach pruskich w rejonie parkowych arkad znajdował się pomnik Cesarza Wilhelma I – Wilhelma I Hohenzollerna urodzonego jako Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen; 30 stycznia 1920 roku marynarze polscy ściągnęli z cokołu figurę Wilhelma na znak sprzeciwu wobec 148-letniej niewoli pruskiej; o tczewskim parku pisano między innymi na łamach „Dziennika Bałtyckiego” w artykule zatytułowanym Nowy park powstał w Tczewie: Mieszkańcy Tczewa z dużym zadowoleniem obserwują starania władz miejskich o przyjemny i estetyczny wygląd miasta. W samym jego centrum, na rozległym terenie, powstaje piękny nowy park z licznymi alejami, trawnikami i kwietnikami. Prace zaczęto dopiero w połowie lutego, a w tej chwili teren jest niemal zupełnie gotowy i przedstawia okazały widok. Trzeba przyznać, że dawno już w Tczewie nie przeprowadzano prac w tak błyskawicznym tempie. (…) Dużą ozdobą tego zielonego terenu jest otoczona kwietnikiem fontanna oraz zegar słoneczny, który budzi duże zainteresowanie mieszkańców. Rozbudowane aleje parku bardzo usprawniły ruch, ludzie spieszący do pracy mogą skracać sobie drogę, bez potrzeby okrążania Placu Grunwaldzkiego. Ułatwiono też dojście do nowej przychodni lekarskiej. Park cieszy się dużym powodzeniem i bez przesady można powiedzieć, że zaczyna być dumą Tczewa; zgodnie z informacjami zawartymi w prasie tczewski park / skwer przy obecnym Placu Marszałka Piłsudskiego oddano do użytku w 1974 roku)
• Wieża Ciśnień przy rozwidleniu ulic Bałdowskiej i 30 Stycznia (liczący około 40 metrów budynek zwany również ciśnią wzniesiono w roku 1905 na potrzeby Miejskich Zakładów Zaopatrywania w Wodę)
• Skwer Konstytucji Trzeciego Maja w rejonie skrzyżowania ulic Bałdowskiej oraz 30 Stycznia (wcześniej Skwer PKWN – od 1960 roku, następnie od 2 maja 1991 roku Skwer Konstytucji 3-go Maja)
• wiatrak tczewski / wpisany do krajowego rejestru zabytków; obiekt zlokalizowany przy ulicy Wojska Polskiego na zapleczu działki numer 18 (na początku XX wieku w zabudowaniach sąsiadujących z wiatrakiem działał m.in. punkt sprzedaży produktów mącznych, a także punkt sprzedaży siana, słomy oraz sieczki będący własnością młynarza Waltera Schulza; tczewski wiatrak typu holenderskiego założony został na rzucie ośmioboku, jest obiektem podpiwniczonym, wzniesionym na ceglanej podmurówce; stanowi pamiątkę po dawnych obiektach młynarskich; jako jedyny przetrwał do czasów współczesnych [dawniej na terenie miasta, jak również na terenach podmiejskich działały dwa inne wiatraki, jeden zlokalizowany był w rejonie obecnego osiedla Suchostrzygi (w okolicy świątyni pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła), drugi zaś znajdował się przy dawnej Szosie Starogardzkiej / obecnie ulica 30 Stycznia]; tczewski wiatrak powstał w drugiej połowie XIX wieku / około 1891 roku, posiada unikatowe pięcioramienne skrzydło, od roku 1983 znajduje się w rękach prywatnych; w latach 60., 70. oraz na początku lat 80.-tych wiatrak zwyczajowo nazywano wiatrakiem harcerskim, swoje harcówki miały tu bowiem lokalne drużyny i szczepy harcerskie, zaś obok w parterowym pawilonie znajdowała się siedziba tczewskiej Komendy Hufca ZHP)
• Fabryka Wyrobów Metalowych E. Kelcha (budynek biurowo-produkcyjny i kotłownia) / w okresie międzywojennym Wytwórnia Wyrobów Metalowych Towarzystwa Akcyjnego „ARKONA” / obecnie Fabryka Sztuk z Muzeum Wisły przy ul. 30 Stycznia 4 (czas powstania obiektu: 1883/1884 rok ; począwszy od roku 1939 w budynku mieściły się kolejno: obóz przejściowy, Gerätebau Dirschau E. Schmidt GmBh Gerätebau [zakład produkcyjny – budowa urządzeń], Pomorska Fabryka Gazomierzy, Zakład Sprzętu Gospodarstwa Domowego Predom-Metrix, Muzeum Wisły. Oddział Narodowego Muzeum Morskiego; rozbudowa obiektu w latach 1921-1922)
• most drogowy (historyczny most drogowy zbudowany został w latach 1851–1857 jako most drogowo-kolejowy projektu Carla Lentze; w 1947 roku zniszczeniu uległy prowizorycznie odbudowane przęsła tczewskiego mostu drogowego (niesiona przez powódź kra lodowa uszkodziła kilka drewnianych podpór mostowych w wyniku czego siedem dźwigarów wpadło do rzeki); 15 stycznia 1948 roku przywrócony został ruch drogowy na tak zwanym „starym moście”, pomiędzy mostem drogowym a mostem kolejowym powstała specjalna kładka, umożliwiająca autom kontynuowanie drogi po przęsłach kolejowych; 31 stycznia 1959 roku władze miejskie oficjalnie dopuściły most drogowy do użytku, ogłaszając, że jest on w całości przejezdny (zbędna kładka łącząca oba mosty została w tym samym roku usunięta); drogowcy, mimo wydanego przez władze miejskie komunikatu o przejezdności mostu, przystąpili do generalnego remontu nawierzchni (aby umożliwić samochodom wjazd na remontowany most w miejscu zachodniego przyczółka powstała tymczasowa kładka); remont zakończył się ostatecznie w roku 1961; 21 marca 2000 roku trzy środkowe przęsła oryginalnej konstrukcji oraz cztery wieże w stylu neogotyckim zostały wpisane do rejestru zabytków, pozostałe elementy konstrukcyjne mostu drogowego dołączone zostały do rejestru w kilkanaście lat później, tj. 7 października 2016 roku (tym samym cały tczewski most został oficjalnie uznany za zabytek); w październiku 2011 roku, z uwagi na postępującą degradację przęseł, ruch na tczewskim moście drogowym został wstrzymany; od 2012 roku trwa proces odbudowy tczewskiego mostu drogowego w wariancie historycznym; kompleksowe prace o wartości 35,5 mln złotych podjęto na początku roku 2019; 15 kwietnia 2019 roku, podczas kolejnego etapu odbudowy mostu drogowego, dokonano wyjątkowego odkrycia: pod dawnym portalem zachodnim odnaleziono kapsułę czasu wmurowaną w przyczółek tczewskiego mostu 27 lipca 1851 roku oraz tablicę pamiątkową opatrzoną niemieckojęzyczną inskrypcją: „Jego wysokość, król pruski Fryderyk Wilhelm IV, położył kamień węgielny pod mostem wiślanym w Tczewie, 27 lipca 1851 r.”) / za: Bartosz Listewnik, „Historia mostów tczewskich. Zmiany konstrukcji na przestrzeni dziejów”
• wieże w stylu neogotyckim – wieże mostu kratowniczego / drogowego (wieżyczki wznoszono kolejno w latach: 1856 – na środkowym filarze, 1857 – na pierwszym i drugim filarze, 1858 – na czwartym i piątym filarze; we wnętrzu każdej z wież znajduje się kilka niewielkich pomieszczeń: przedsionek, prostokątna wnęka z wejściem na schody, sala wpisana w cylindryczną część wieży, drewniane podesty kolejnych kondygnacji)
• most kolejowy – w kadrze widoczny fragment obiektu (historyczny most kolejowy wybudowany został w roku 1891 na trasie magistrali kolejowej łączącej Warszawę z Gdańskiem; odbudowa zniszczonego w wyniku działań wojennych mostu kolejowego rozpoczęła się w marcu 1946 roku; 8 marca 1947, dokładnie w dwa lata po wysadzeniu mostów wiślanych przez armię niemiecką, obiekt został tymczasowo odbudowany, o pracach przy odbudowie tczewskiego mostu pisano między innymi na łamach „Życia Radomskiego” z 22 października 1947 roku: Most pod Tczewem prawie gotowy. Roboty przy odbudowie największego mostu w Polsce na Wiśle pod Tczewem posuwają się szybko naprzód. Niektóre prace prowadzone są na dwie zmiany. Most posiada 10 przęseł i ma 1060 metrów długości. Odbudowa trwa już prawie dwa lata. (…) 4 przęsła konstrukcji żelaznej sprowadzone zostały z Anglii, 5 przęseł naprawiono na miejscu. Już wkrótce most pod Tczewem zostanie oddany do użytku, co pozwoli na uruchomienie pociągów bezpośrednich na linii: Gdynia – Gdańsk – Tczew – Malbork – Warszawa; do odbudowy tczewskiego mostu kolejowego użyto brytyjskich elementów ESTB wyprodukowanych w 1945 roku; odbudowany w roku 1958 most stanowi kompilację wielu form konstrukcyjnych; w latach 2009-2010 most kolejowy przeszedł generalny remont w ramach modernizacji linii kolejowej Warszawa-Gdynia)
• Wisła
• przęsła mostowe
• ławki parkowe
• zieleń miejska
• głaz pamiątkowy poświęcony Mikołajowi Kopernikowi – astronomowi, autorowi rozprawy „O obrotach sfer niebieskich”
• fragment ulicy 30 Stycznia

osoby widoczne:

przechodnie / mieszkańcy Tczewa

osoby powiązane:

• Konrad Liśkiewicz (1911–1971) – autor projektu obecnych przęseł łukowych / przęseł kratowniczych ze stali St 52 o parabolicznym niezbieżnym pasie górnym i rozpiętości 128,60 m [mowa o przęsłach użytych do odbudowy mostu kolejowego]; zgodnie z informacją zawartą w publikacji „Zabytkowy most tczewski. Konteksty” przęsła projektu K. Liśkiewicza uznawane są za pierwsze konstrukcje stalowe o tak dużej rozpiętości zaprojektowane i wykonane w Polsce
• Walter Schulz – młynarz, właściciel działki przy ul. Wojska Polskiego 18 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją
• Emil Kelch – właściciel tczewskiej fabryki wyrobów metalowych, właściciel kamienicy / willi przy obecnej ulicy 30 Stycznia 5 / zgodnie z obowiązującym współcześnie nazewnictwem i obowiązującą współcześnie numeracją

osoby powiązane (budowniczowie XIX-wiecznych mostów tczewskich):

• Friedrich August Stüler – XIX-wieczny architekt pruski, przewodniczący Komisji Budowy Zamków, inspektor i radca do spraw budownictwa, autor projektu tczewskich wież i portali wjazdowych
• Rudolph Eduard Schinz – szwajcarski inżynier mechanik, konstruktor mostu, autor szczegółowego opracowania konstrukcji przęseł obu mostów na Wiśle
• Carl Lentze – odpowiedzialny za koncepcję i całkowity projekt budowlany mostu kolejowo-drogowego (późniejszego mostu drogowego)
• Johann Schwedler – autor projektu tczewskiego mostu kolejowego
• Christopher Mehrtens – budowniczy tczewskiego mostu kolejowego

datowanie:

1989-2006

opis fizyczny:

pocztówka barwna (fotograficzna / z pięcioma widokami); fot. S. Zaczyński; wyd.: Działalność Wydawnicza Zbigniew Gabryszak Tczew

uwagi:

brak korespondencji na rewersie, brak znaczka pocztowego, brak stempli pocztowych / korespondencyjnych [karta bez obiegu pocztowego]

sygnatura:

Poczt460

zbiór S. Zaczyński

aleja spacerowa brak korespondencji na rewersie carl lentze Christopher Mehrtens dawny cmentarz ewangelicki Działalność Wydawnicza Zbigniew Gabryszak Tczew emil kelch Fabryka Sztuk z Muzeum Wisły fabryka wyrobów metalowych E. Kelcha Fabryka Wyrobów Metalowych Kelcha Friedrich August Stüler głaz pamiątkowy Johann Schwedler karta bez obiegu pocztowego karta pocztowa z pięcioma widokami Konrad Liśkiewicz krajowy rejestr zabytków ławki parkowe miejskie zakłady zaopatrywania w wodę mieszkańcy Tczewa Mikołaj Kopernik most drogowy most kolejowy Park Kopernika pocztówka barwna pocztówka fotograficzna przechodnie przęsła mostowe Rudolph Eduard Schinz Skwer Konstytucji 3-go Maja Skwer PKWN stanisław Zaczyński - fotograf ulica 30-go Stycznia ulica 30-go Stycznia 4 ulica Wojska Polskiego 18 - zaplecze działki Walter Schulz wiatrak wiatrak harcerski Wieża Ciśnień wieże w stylu neogotyckim wisła wytwórnia wyrobów metalowych towarzystwa akcyjnego arkona zieleń miejska