Szymankowo (niem. Simonsdorf) – do 1 września 1939 roku miejscowość będąca częścią niemiecko-polskiego (kolejowego) węzła granicznego

Szymankowo (niem. Simonsdorf) – do 1 września 1939 roku miejscowość będąca częścią niemiecko-polskiego (kolejowego) węzła granicznego

obiekty widoczne:

• dworzec w Szymankowie [przed II wojną światową stacja graniczna pomiędzy Polską a Wolnym Miastem Gdańsk; do 1 września 1939 roku miejscowość będąca częścią niemiecko-polskiego (kolejowego) węzła granicznego]; od 2007 roku na ścianie budynku znajduje się tablica upamiętniająca tragiczne wydarzenia września 1939: „W dniu 1 września 1939 roku na stacji kolejowej Szymankowo zamordowani zostali przez hitlerowców pracownicy PKP wraz z rodzinami: Chmielecki Marian, Gołębiewski Maksymilian, Grubba Roman, Kraiński Paweł, Lessnau Elżbieta, Lukowski Alojzy, Okroy Artur, Olszewski Mieczysław, Paweł Plath, Runowski Alfons, Strzempkowski Aureli, Szczecińska Helena, Szczeciński Paweł, Wilgowski Gerhard, Żelewski Jan oraz polscy inspektorzy celni: Jarszyński Eugeniusz, Kamiński Władysław, Michalak Jan, Szarek Stanisław, Wasielewski Ignacy, Inspektor celny o nieustalonym nazwisku. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!” [tablica ufundowana przez Związek Pracodawców Kolejowych; Szymankowo 1.09.2007]
• peron dworcowy
• tory kolejowe

osoby widoczne:

• kolejarze / pracownicy kolei

placówki powiązane:

• Szkoła Macierzy Polskiej w Szymankowie – w latach 30. XX wieku w jednym z budynków dworcowych działał niewielki punkt szkolny, przekształcony następnie, 27 kwietnia 1934 roku, w Szkołę Macierzy Polskiej w Szymankowie; w pierwszych miesiącach działalności oświatowej placówka liczyła zaledwie 40 uczniów (stan na 1934 rok), w dwa lata później ich liczba zwiększyła się do 60; rosnąca popularność polskiej szkoły zaniepokoiła miejscowych hitlerowców; dnia 1 lutego 1939 roku aresztowano i skazano na rok pozbawienia wolności Franciszka Preuhsa, kierownika Szkoły Macierzy Polskiej w Szymankowie, funkcję kierowniczą, pod nieobecność F. Preuhsa, pełniła Edyta Czoskówna, którą w miarę możliwości wspierali Alojzy Bartz z Gdańska oraz Anna Burdówna; działalność szymankowskiej szkoły przerwał wybuch II wojny światowej; na jednym z budynków sąsiadujących z dworcem znajduje się tablica pamiątkowa o następującej treści: „W tym budynku w latach 1934-1939 mieściła się Szkoła Powszechna Macierzy Szkolnej. Uczęszczały do niej dzieci polskich kolejarzy i celników z Lisewa, Kałdowa, Tczewa, Nowego Dworu Gdańskiego, Szymankowa. Założycielem i kierownikiem był pan Franciszek Preuhs, a nauczycielką Edyta Czoskówna zamordowana z całą rodziną w Lesie Szpęgawskim w 1939 roku. W 60. rocznicę otwarcia szkoły dla uczczenia pamięci tych, którzy szerzyli polską mowę, myśl i pieśń.”

osoby powiązane (dotyczy Szkoły Macierzy Polskiej w Szymankowie):

• Franciszek Preuhs – pierwszy kierownik Szkoły Macierzy Polskiej w Szymankowie
• Edyta Gertruda Czoskówna – wychowanka Szkoły Handlowej Macierzy Szkolnej w Gdańsku, absolwentka poznańskiego Seminarium Nauczycielskiego (studium wychowania fizycznego); od 1936 roku zatrudniona w Szkole Podstawowej Macierzy Szkolnej w Szymankowie; członkini Chorągwi Gdańskiej Związku Harcerstwa Polskiego, Klubu Sportowego „Gedania” oraz Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet;  po raz pierwszy aresztowana przez hitlerowców w październiku 1939 roku, wraz z pozostałymi działaczami polskimi osadzona w tczewskich koszarach wojskowych; ponownie aresztowana 17 listopada 1939 roku, przewieziona do Gniewu, a następnie do obozu przejściowego mieszczącego się w gdańskim Nowym Porcie; 24 listopada 1939 roku rozstrzelana w Lesie Szpęgawskim [jeden z żołnierzy wspominał, że tuż przed strzałem oddanym przez hitlerowskiego oprawcę Edyta Czoskówna zdążyła jeszcze wykrzyknąć słowa: „Jeszcze Polska nie zginęła”]
• Jan Błaszk – od kwietnia 1939 roku kierownik Szkoły Macierzy Polskiej w Szymankowie

Lista osób zamordowanych w Szymankowie we wrześniu 1939 roku:

• Roman Grubba – zwrotniczy (ur. 15 października 1909 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Artur Okroy – kasjer biletowy (ur.28 lutego 1909 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Jan Izydor Żelewski – torowy (ur. 11 maja 1900 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Paweł Plath – zwrotniczy II klasy (ur. 25 września 1912 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Paweł Kraiński – zwrotniczy II klasy (ur. 29 sierpnia 1900 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Paweł Alfons Szczeciński – zawiadowca stacji II klasy (ur. 30 października 1908 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Gerard Albert Wilgowski – adiunkt, dyżurny ruchu (ur. 19 września 1919 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Marian Gołembiewski – nastawniczy (ur. 4 listopada 1908 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Alojzy Alfons Łukowski – nadzorca przewodów (ur. 9 listopada 1911 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Marian Chmielecki – starszy asystent, p.o. kasjera biletowego (ur. 3 stycznia 1890 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Alfons Runowski – asystent, p.o. dyżurnego ruchu (ur. 4 listopada 1910 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Aureli Antoni Strzempkowski – restaurator dworcowy (ur. 29 kwietnia 1892 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Mieczysław Olszewski – zawiadowca odcinka drogowego II klasy (ur. 1 czerwca 1913 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Stanisław Szarek – dowódca inspektorów celnych (ur. 12 września 1913 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Władysław Kamiński – inspektor celny
• Jan Michalak – inspektor celny
• Eugeniusz Jarczyński – kierowca Inspektoratu Ceł (pierwsza ofiara-zamordowany około godziny 2.00 1 IX 1939 r.)
• Ignacy Wasielewski – inspektor celny (ur. 31 lipca 1893 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Elżbieta Lessnau z domu Torlińska – żona kolejarza Alfonsa Lessnaua (ur. 6 stycznia 1917 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• Helena Szczecińska – siostra zawiadowcy stacji (ur. 18 lutego 1901 r. – zm. 1 września 1939 r.)
• NN „Kordian” – oficer polskiego wywiadu

datowanie:

przed 1914 rokiem [przed wysłaniem karty pocztowej]

opis fizyczny:

• pocztówka w sepii (fotograficzna)
• na rewersie karta pocztowa wypisana odręcznie – korespondencja w języku niemieckim datowana na 20 marca 1914 roku (adresat: Chmieliński, Starogard Gdański / Preußisch Stargard; pozostałe dane korespondencyjne nieczytelne)

uwagi:

• na rewersie znaczek pocztowy Deutsches Reich
• na rewersie stempel pocztowy / korespondencyjny Dirschau [Tczew] z datą 20.03.1914

sygnatura:

Poczt537

zbiór S. Zaczyński

alfons runowski alojzy alfons Łukowski artur okroy aureli antoni strzempkowski edukacja elżbieta lessnau eugeniusz jarczyński franciszek preuhs gerard albert wilgowski helena szczecińska ignacy wasielewski jan błaszk jan izydor żelewski jan michalak karta korespondencyjna kolej kolejarz łączność marian chmielecki marian gołembiewski mieczysław olszewski niemiecko-polski (kolejowy) węzeł graniczny niemiecko-polski węzeł graniczny nn kordian oświata paweł alfons szczeciński paweł kraiński paweł Plath peron dworcowy pocztówka fotograficzna pracownik kolei roman grubba sepia simonsdorf stanisław szarek szkoła macierzy polskiej w Szymankowie szkolnictwo szymankowo tablica pamiątkowa tory kolejowe transport władysław kamiński wrzesień 1939